Θα πρέπει στην Κρήτη μια δημοσκόπηση να περνάει
τα 800 άτομα για να μπορούμε να πούμε ότι είμαστε
στο σωστό δρόμο.
Υπογράφει: Παντελής Σπυριδάκης
Όταν κάνεις μια δημοσκόπηση πολιτική, πάντα κάποιος θα είναι δυσαρεστημένος. Ακόμα και ο πρώτος.
Γκάλοπ, μετρήσεις, δημοσκοπήσεις, έρευνες κοινής γνώμης και πολλαπλά exit polls στα σκαριά. Και τα Χανιά και το Ρέθυμνο μπήκαν στο χορό, μετρώντας τα πρόσωπα που κατεβαίνουν. Σαν
μαϊντανοί ξεπηδάνε, διαδικτυακά γκάλοπ αμφιβόλου ποιότητας και ανάβουν τα αίματα. Άλλος βγαίνει μπροστά το πρωί, άλλος το μεσημέρι κι άλλος το βράδυ. Και τελικά όσο πλησιάζουμε στις εκλογές τόσο φουντώνει η δημοσκοπική ακροβασία. Κι αν συνυπολογίσεις τα πληρωμένα με 0,60 ευρώ τρολς, που υπεραναπαράγουν μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτων τη μετάδοση των fake αποτελεσμάτων, τότε χάνει η κάλπη το παιδί και το παιδί την κάλπη. Η καλύτερη λύση είναι να ψάξουμε, να ρωτήσουμε και να μάθουμε.
Ο Γιώργος Ματαλλιωτάκης, ως Διδάκτωρ Ανάλυσης Δεδομένων στο Πολυτεχνείο Κρήτης, μιλάει στο GO Hania για τις δημοσκοπήσεις στους δήμους της Κρήτης και τον καταιγισμό των πολιτών με έρευνες & γκάλοπ ιντερνετικού τύπου. Έχει κάνει ο ίδιος δημοσκοπήσεις στην Κρήτη, με δείγμα πληθυσμού και ερωτήσεις για τον ΒΟΑΚ, την επιχειρηματικότητα ή το βιοτικό επίπεδο ζωής. Άρα μας φωτίζει με άξονα την επιστημονική πλευρά μιας έγκυρης δημοσκόπησης. Γιατί είναι τώρα ακόμα η σωστή ώρα να καταλάβουμε πώς παίζεται το παιχνίδι και ποιες δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν την πραγματικότητα και ποιες την διαστρεβλώνουν για πολιτικές σκοπιμότητες.
Μπορούμε να μιλήσουμε ακόμα και για αμερικανοποίηση της ελληνικής πολιτικής σκηνής στην Κρήτη, με καταιγισμό των πολιτών με έρευνες, γκάλοπ ιντερνετικού τύπου, αμφιβόλου αξιοπιστίας;
Η παγκοσμιοποίηση είναι κάτι το οποίο είναι στην ζωή μας πλέον κι έχει και τα θετικά και τα αρνητικά. Το γεγονός ότι κάποιοι δημοσιεύουν καταιγίδα ιντερνετικών δημοσκοπήσεων στην ουσία αφορά το πόσο δε γνωρίζουν ακριβώς το πόσο μη έγκυρες είναι αυτές οι δημοσκοπήσεις. Επειδή γίνονται εύκολα, αρέσκονται στο να τις δημοσιοποιούν, να γίνεται μια συζήτηση γύρω από αυτές. Κι επειδή κάτι δείχνουν, αφήνουμε στην άκρη τον τρόπο διεξαγωγής και ασχολούμαστε με το αποτέλεσμα. Κεντρίζουν το ενδιαφέρον και των ερευνητών και των συμπολιτών μας και γι αυτό αυτός ο συνδυασμός, αυτό το μίγμα τους κάνει να παράγουν τέτοιες δημοσκοπήσεις. Δηλαδή είναι ένα σημάδι των καιρών.
Για την Κρήτη ας πούμε ποιο δείγμα θα ήταν αρκετό;
Θα πρέπει να περνάει τα 800 άτομα για να μπορούμε να πούμε ότι είμαστε στο σωστό δρόμο. Από εκεί και πάνω και 1000 και 1200 άτομα, οι αποκλίσεις θα είναι πολύ μικρές. Το πολύ σημαντικό στις έρευνες (αλλά δεν μπορούν να το γνωρίζουν οι πολίτες) είναι να ρωτήσεις ενεργούς πολίτες. Δεν είναι τόσο σημαντικό να ρωτήσεις ανθρώπους από 70 και πάνω τι θα ψηφίσουν. Διαμορφώνουμε έτσι την δειγματοληψία ούτως ώστε να προσεγγίσουμε καλύτερα την πραγματικότητα.
Τι διακρίνει μια σοβαρή δημοσκόπηση -έγκυρη- από μια δημοσκόπηση “εντυπώσεων”;
Η σοβαρή δημοσκόπηση έχει να κάνει αμιγώς από τον τόπο με τον οποίο διεξάγεται. Οι δημοσκοπήσεις ή οι έρευνες κοινής γνώμης χαρακτηρίζονται από δυο ειδών σφάλματα: είναι τα δειγματοληπτικά σφάλματα, τα οποία αφορούν το δείγμα του πληθυσμού και τα μη δειγματοληπτικά σφάλματα τα οποία αφορούν τον τρόπο με τον οποίο ρωτάμε και διεξάγουμε την έρευνα. Πώς έχουμε θέσει τις ερωτήσεις, η σειρά, η διατύπωση ακόμα και οι ίδιες οι ερωτήσεις. Εάν ωθούν σε μια κατεύθυνση, εάν γίνονται κατανοητές ούτως ώστε ο
ερωτηθείς να ξέρει τι να απαντήσει, εάν είναι αποσαφηνισμένη, εάν ο σκοπός είναι ξεκάθαρος. Πολλές φορές αυτοί που διεξάγουν την έρευνα απαντούν τις ερωτήσεις μόνοι τους, δηλαδή είναι πέντε ενδεχόμενες απαντήσεις σε μια ερώτηση και δε ρωτάνε, απαντάνε μόνοι τους. Για παράδειγμα ας πούμε: «Τι θα ψηφίζατε στις ερχόμενες εκλογές.» Και αρχίζει κάποιος ερωτηθείς και απαντάει “όλοι το ίδιο είναι, δεν έχουμε εμπιστοσύνη στους πολιτικούς σήμερα,
θα δω τι θα κάνω.” Δεν μας απάντησε τι θα ψηφίσει. Κάποιοι λοιπόν που διεξάγουν την έρευνα, μπορεί να απαντήσουν ότι θα ψηφίσει άκυρο, ή μπορεί να απαντήσουν ότι είναι πολύ δυσαρεστημένος ενώ μπορεί να είναι λίγο.
Το παρερμηνεύουν.
Ναι, ακριβώς. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν τι ρόλο μπορεί να παίξουν τα μη δειγματοληπτικά σφάλματα. Τώρα από τον τρόπο με τον οποίο δημοσιεύονται κάποιες δημοσκοπήσεις, φαίνεται ότι κάποιος τις έχει παραγγείλει κι έχουν σκοπό την αλλοίωση των αποτελεσμάτων.
Ή τη διαμόρφωση εκλογικών τάσεων;
Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο σχολιασμό ώστε να στρέψουν την κοινή γνώμη προς μια κατεύθυνση. Έτσι στην ουσία ξεχωρίζουμε τις έγκυρες δημοσκοπήσεις από τις μη έγκυρες. Μπορεί βέβαια μια εταιρεία να έχει δεχθεί μια παραγγελία, να έχει κάνει μια πολύ καλή δουλειά κι αυτοί οι οποίοι έχουν στα χέρια τους τη δημοσκόπηση, να την σχολιάσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποχρωματίσουν, να απαξιώσουν την αξία της έρευνας και να την χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο δικό τους για αντιστροφή κλίματος.
Εσείς με την ιδιότητα σας ως Διδάκτωρ Ανάλυσης Δεδομένων στο Πολυτεχνείο Κρήτης σε κρητικό έδαφος και με δείγμα πληθυσμού των κρητικών πολιτών έχετε επεξεργαστεί πάρα πολλές έρευνες που έχουν να κάνουν με την ποιότητα και την ασφάλεια του οδικού δικτύου στο ΒΟΑΚ, πώς βλέπουν οι Κρητικοί το επιχειρείν εδώ στο νησί και πάρα πολλά τρέχοντα ζητήματα. Όχι όμως πολιτικού χαρακτήρα.
Στο Πολυτεχνείο έχουμε μια βασική αρχή: να μην εμπλακούμε ποτέ καθόλου σε πολιτικά θέματα. Γιατί αυτό που έχουμε επιτύχει και οι δυνατότητες που έχουμε μέσω του Πολυτεχνείου, είναι κάτι το οποίο προσπαθούμε να διαφυλάξουμε. Μπορούμε έτσι να δώσουμε απαντήσεις στους Κρητικούς για θέματα τα οποία αφορούν την καθημερινοτητά τους, την ανάπτυξη, την ποιότητα ζωή τους, το οδικό δίκτυο και την επιχειρηματικότητα. Και να μην βάλουμε όλη αυτή την τεχνογνωσία σε πολιτικό επίπεδο, διότι θα χαρακτηριστεί στην ουσία και δεν θα αποδώσουμε τα δέοντα. Όταν κάνεις μια δημοσκόπηση πολιτική, πάντα κάποιος θα είναι δυσαρεστημένος. Ακόμα και ο πρώτος.
Αυτό έχει ανοίξει μια συζήτηση και από τους ίδιους τους υποψήφιους και από τους πολίτες και από αυτούς που τις δημιουργούν. Τελικά αλλάζουν οι πολιτικές γνώμες για τα πρόσωπα της Κρήτης από μια δημοσκόπηση η όχι;
Σίγουρα η δημοσκόπηση η οποία δείχνει κάποιον να προηγείται ενισχύει τον παράγοντα “παράσταση νίκης”: δηλαδή ποιος θα βγει πρώτος ή ποιος προηγείται. Έχουμε δει όμως ότι και οι συμπολίτες μας είναι υποψιασμένοι. Και ναι μεν στρέφουν τη ματιά τους, αλλά δεν επηρεάζεται η απόφασή τους σε τόσο μεγάλο βαθμό –όσο κάποιοι πιστεύουν. Κι επειδή δε στήνονται κάλπες και πολύ συχνά, είναι κάτι που οι Κρητικοί θεωρούν πολύ σημαντικό, να τους δίνεται η δυνατότητα να ψηφίζουν και να αποφασίζουν οι ίδιοι. Σαφώς οι δημοσκοπήσεις δίνουν τις τάσεις, αλλά νομίζω ότι την τελική απόφαση την παίρνουν οι ίδιοι οι πολίτες.
Περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο ακόμα και για τους υποψήφιους δημάρχους Χανιών και Ρεθύμνου έχει ξεκινήσει μια έντονη δημοσκοπική νευρικότητα. Τι συνετέλεσε στο να
αποκτήσουν τόσο σημαντικό ρόλο οι επιστήμονες καταγραφής της κοινής γνώμης;
Αφενός ο νόμος του Κλεισθένη. Είναι κάτι που άφησε πίσω του κομματικούς μηχανισμούς και πολιτικούς αναλυτές. Γιατί μόλις κατάλαβαν τα κόμματα, οι συμπολίτες μας, οι υποψήφιοι ότι πραγματικά η απλή αναλογική θα ισχύει στον πρώτο γύρο. Αλλά στον δεύτερο γύρο δε θα ισχύει το παλιό σύστημα, δηλαδή να παίρνει ο πρώτος όλες τις έδρες ή να παίρνει ένα ποσοστό ασφαλείας πάνω απ΄ το 50%. Έβαλε και τους πολίτες στη λογική να θέλουν να βλέπουν κάθε ημέρα τα ποσοστά των ποσοστών των προσώπων και των συνδυασμών που κατεβαίνουν στις εκλογές και να γίνεται μία συζήτηση γύρω από αυτό. Άρα λοιπόν μια ιντερνετική δημοσκόπηση η οποία επί της ουσίας είναι ένα ερωτηματολόγιο που διαχέεται στο διαδίκτυο και δίνει την δυνατότητα σε όποιον το βλέπει να απαντήσει κι έχουμε κάποιες ενδείξεις οι οποίες αποτελούν αντικείμενο συζήτησης.
Η οικονομική δυσχέρεια αυξάνει και τον αριθμό των “ελαστικότερων” δημοσκοπήσεων;
Η αλήθεια είναι ότι μια δημοσκόπηση για να γίνει σωστά είναι ακριβή. Είναι δηλαδή σε κόστη τα οποία θα προτιμούσαν οι επιχειρήσεις να επενδύσουν σε άλλους τομείς. Δηλαδή ένα τηλεοπτικό μέσο να εξοπλίσει το στουντιό του, να εξοφλήσει το προσωπικό του και όχι να δώσει πέντε ή δέκα χιλιάδες για να κάνει μια καλή δημοσκόπηση. Αυτό που βλέπουμε τελευταία στα exit polls για παράδειγμα είναι ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί συνεργάζονται με όλες τις εταιρείες, οι οποίες και αυτές συνεργάζονται μεταξύ τους και κάνουν ένα exit poll όλοι. Συμμετέχουν οικονομικά κι έτσι το κόστος είναι μικρότερο. Παλιότερα το κάθε μέσο είχε την δική του εταιρεία και έβγαζε τα δικά του αποτελέσματα.
Και με το πολυσυζητημένο στατιστικό λάθος τι γίνεται;
Eίναι το επιστημονικό ζήτημα που, οι συνάδελφοι που ασχολούνται με δημοσκοπήσεις, έχουν αφήσει αδιευκρίνιστο όλα αυτά τα χρόνια. Γίνονται πάρα πολλά σφάλματα. Έχετε ακούσει όπως και όλοι -όταν ξεκινήσαμε να ασχολούμαστε με δημοσκοπήσεις- ότι το στατιστικό σφάλμα στις έρευνες είναι περίπου 3%. Εκεί γίνεται και το μεγάλο λάθος. Τι σημαίνει 3%. Σημαίνει 3% επί του συνόλου των αποτελεσμάτων και όχι σε κάθε μεμονωμένο αποτέλεσμα της δημοσκόπησης. Αν για παράδειγμα ενα κόμμα μετρηθεί σε μια δημοσκόπηση και πάρει ποσοστό 10 δε
σημαίνει 7 ή 13. Δεν είναι δηλαδή συν πλην 3. Είναι 3 επί του συνόλου όλων των αποτελεσμάτων. Αν κάποιο κόμμα φέρει 50% τότε το σφάλμα του είναι 1,5%. Το μισό δηλαδή επί του συνόλου των αποτελεσμάτων.
Ποια είναι τα σημαντικότερα τρία γνωρίσματα που πρέπει να διασταυρώνει ένας αναγνώστης σε μια έρευνα καταγραφής των πολιτικών τάσεων.
Καταρχάς θα πρέπει το δείγμα να είναι σωστό, να είναι μεγάλο. Δημοσκοπήσεις με μικρό δείγμα δεν μπορεί να έχουν αποτελέσματα ακριβή. Πολύ σημαντικό είναι να υπάρχουν κυλιόμενες έρευνες για να δούμε την πορεία. Ας πούμε ένα κόμμα το οποίο προηγείται σε 10 δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει -ανεξάρτητα από το πόσο- θα είναι και το πρώτο κόμμα στις εκλογές. Το τρίτο και πολύ βασικό είναι να μην υπάρξει ένα τυχαίο γεγονός το οποίο να διεγείρει, να ερεθίσει, να εκτοξεύσει τις στάσεις στην κοινή γνώμη. Για παράδειγμα αν γίνεται μια έρευνα για τον ρατσισμό και ξεσπάσει μια επίθεση σε αλλοδαπό, προκαλεί υπερευαισθησία στην κοινή γνώμη. Γι αυτό ελαττώνουμε τον χρόνο διεξαγωγής της έρευνας κι αυξάνουμε το κόστος για να μη συμβούν τέτοιου είδους γεγονότα ή εξάρσεις. Και βέβαια εάν οι ερωτήσεις είναι σωστές, να διατυπώνονται σωστά κι αυτός που ρωτάει να έχει υπομονή ούτως ώστε να αποτυπωθεί αβίαστα η πραγματικότητα που ισχύει.
