Και κάπως έτσι ξεκινάει η σύγχυση ανάμεσα στο πώς αντιλαμβανόμαστε την αυτοεκτίμηση και πώς μπερδευόμαστε με τον εγωισμό. Πολλές φορές στην επαγγελματική μου διαδρομή
βρέθηκα μπροστά σε αυτό το ερώτημα. Πού τελειώνει η αυτοεκτίμηση και πού αρχίζει το γαϊτανάκι του εγωισμού;
Επιμέλεια: Βεργανελάκη Ευαγγελία
Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Κοινωνική Αρθρογράφος
Η αυτοεκτίμηση είναι αυτό ακριβώς που η ίδια η λέξη περιγράφει. Αναφέρεται, δηλαδή στην ίδια την αξία του ανθρώπου, στην ουσία της υπόστασής του, στο κατά πόσο αξιοποιεί τις δυνατότητες
που έχει. Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται με δυνατότητες. Η αυτοεκτίμηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον βαθμό που ένας άνθρωπος πιστεύει πως έχει τα εργαλεία για να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του. Τέτοιες αρετές είναι π.χ. το θάρρος, η επιμονή, η δύναμη της θέλησης, η συνέπεια κ.λπ. Συχνά μπερδεύουμε την αυτοπεποίθηση με την αυτοεκτίμηση. Πιστεύω πως μπορώ να μάθω κάτι, πιστεύω πως έχω την δυνατότητα να τα καταφέρω να εκπαιδευτώ κάπου με κάποιο τρόπο, είτε να μάθω μια ξένη γλώσσα ή να αποκτήσω μια ικανότητα, πιστεύω πως μπορώ να καταφέρω κάτι, έχω αυτοπεποίθηση. Το να εκτιμώ τον εαυτό μου για αυτά που έχω καταφέρει είναι η αυτοεκτίμηση. Αν έχω αυτοεκτίμηση, μπορώ να έχω και αυτοπεποίθηση. Το αντίστροφο δεν ισχύει. Η αυτοεκτίμηση είναι ένα χάρισμα και μια αρετή για τον άνθρωπο. Εκτιμώ τον εαυτό μου, γνωρίζω τις ανάγκες μου και δημιουργώ χρόνο και χώρο για να καλύψω τις ανάγκες αυτές.
Έχοντας αυτοεκτίμηση, ενεργοποιώ τον μηχανισμό της αυτοφροντίδας. Συνειδητοποιώ πως οφείλω να βάλω όρια για να προστατέψω τις προσωπικές μου αξίες. Αναγνωρίζω τα θέλω μου. Αυτή η αναγνώριση είναι λυτρωτική, γιατί καταφέρνει να με οδηγήσει στην υγιή αυτοεκτίμηση και τον σεβασμό των άλλων ανθρώπων γύρω από εμένα. Πώς η έλλειψη αυτοεκτίμησης μπορεί να συμπαρασύρει και την αυτοπεποίθηση; Όποιος έχει χαμηλή ή και καθόλου εκτίμηση στον εαυτό του, τότε έχει δυσάρεστα συναισθήματα άγχους, φόβου, θλίψης, ενοχών. Αυτή η κατάσταση τον οδηγεί στο να υπολειτουργεί σε σχέση με τις δυνατότητες και τα ταλέντα που έχει και αυτό οδηγεί σε αποτελέσματα όχι πετυχημένα. Η αποτυχία λειτουργεί ως απόδειξη για τον ίδιο πως δεν αξίζει και πως πρέπει να νιώθει ελλιπής. Φαύλος ο κύκλος, γιατί αυτό το καθεστώς έμπρακτα του βεβαιώνει ότι δεν αξίζει. Ορίστε, λοιπόν, πώς η χαμηλή αυτοεκτίμηση ενισχύεται. «Εγωισμός δεν είναι να ζει κάποιος όπως θέλει, αλλά να ζητά από τους άλλους να ζήσουν όπως αυτός θέλει», είπε ο Όσκαρ Γουάιλντ και πάμε να δούμε πως ορίζουμε το εγωισμό. Ο εγωισμός παρόλο που είναι μια κατάσταση κατακριτέα και όλοι τον αφορίζουν, κανείς στην ουσία δεν εννοεί τον δικό του εγωισμό. Ο εγωιστής χειρίζεται και απαιτεί να έχει τον έλεγχο των καταστάσεων, δεν παραδέχεται λάθη και αστοχίες στην συμπεριφορά του, προτάσσει τα θέλω του πάνω από οτιδήποτε. Υπερθεματίζει και υπερτονίζει τα επιτεύγματά του και τις ικανότητές του. Σε καμία περίπτωση δεν μιλάμε για αυτοφροντίδα. Γιατί η αυτοφροντίδα είναι συνδεδεμένη και με τον σεβασμό του εαυτού και των άλλων. Ο εγωισμός καθιστά τον εγωιστή έναν άνθρωπο με ουσιαστικές ελλείψεις κοινωνικών και διαπροσωπικών δεξιοτήτων. Δεν είναι ευχαριστημένος και λανθασμένα πιστεύει η πλειοψηφία του κόσμου κάτι τέτοιο. Κανείς μας δεν θέλει να χαρακτηριστεί εγωιστής. Η κοινή βάση, ο κοινός παρανομαστής που υπάρχει μεταξύ της Αυτοεκτίμησης και του Εγωισμού είναι το «Εγώ» και γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει σύγχυση.
Δαιμονοποιημένο το «Εγώ». Κανείς δεν θέλει να χαρακτηρίζεται εγωιστής, αλλά κανείς δεν εννοεί τον δικό του εγωισμό. Όλοι οι καθρέφτες πάνω μας και αυτό προκαλεί μια εγωκεντρική τάση και μια διάθεση μονοθεματική. Πόσες φορές έχουμε χαρακτηρίσει τον εγωιστή άνθρωπο με αυτοπεποίθηση και το ανάποδο; Στην σύγχρονη εποχή με τις απαιτήσεις διαρκώς να αυξάνονται, ο εγωισμός πολλές φορές χαρακτηρίζεται θετικό χαρακτηριστικό επιβίωσης. Συνώνυμο της επιτυχίας ο εγωιστής. Είναι αυτός που δεν χάνει, που πετυχαίνει και που εξελίσσεται έναντι του καλού
παιδιού που θα γίνει θύμα και θα χάσει ευκαιρίες εξέλιξης, γιατί λειτουργεί με ενσυναίσθηση. Πόσο οξύμωρο τελικά; Σε μια κοινωνία όπου οι αξίες περνούν κρίση και στη θεωρία όλοι θέλουν να λέγονται σωστοί, φτάνουμε να συγχέουμε την αυτοεκτίμηση με τον εγωισμό για κάλυψη του δεύτερου. Η έλλειψη κοινωνικής παιδείας είναι αρωγός αυτής της κατάστασης. Αν ρωτήσουμε πόσοι γνωρίζουν τον διαχωρισμό μεταξύ των λέξεων «αυτοεκτίμηση», «αυτοπεποίθηση», «εγωισμός», είναι σχεδόν βέβαιο, δίχως να θέλω να είμαι απόλυτη, πως δεν υπάρχει σαφή γνώση για τον
προσδιορισμό των εννοιών.
Κάπως έτσι έρχεται η εσωτερική σύγχυση στα πιστεύω των ανθρώπων και τα ουσιαστικά προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Όλα ξεκινάνε από το πώς βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε την θέση μας και τα πιστεύω μας. Από το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας σε σχέση με τις καταστάσεις. Η προσέγγιση η εγωκεντρική αποκτά ολοένα και περισσότερους οπαδούς. Ακόμα και ο τρόπος που μεγαλώνει ο σύγχρονος γονιός τα παιδιά του, εμπεριέχει εγωιστική προσέγγιση. Οπαδοί οι γονείς της υπεράσπισης του «Εγώ», ξεχνάνε πολλές φορές να μιλήσουν και να οδηγήσουν τα παιδιά τους με φάρο την αυτοεκτίμηση. Θεωρούν πως αν έχεις εγωισμό, τότε εκτιμάς και τον εαυτό σου.
Η αγάπη και ο εγωισμός μοιάζουν με τον ήλιο και το φεγγάρι. Όταν ανατέλλει το ένα, τότε δύει το άλλο. Έτσι γίνεται και με την αυτοεκτίμηση και τον εγωισμό.
