“Οι αναγνώστες μου ανέκαθεν μου εκμυστηρεύονταν με ποιους ήρωές μου αισθάνονταν να ταυτίζονται”
Ο Ιωσήφ Αλυγιζάκης είναι μια προσωπικότητα που αν μην τι άλλο σε «προκαλεί» να μάθεις περισσότερα για αυτόν. Άλλωστε, πόσους συγγραφείς έχουμε σε αυτόν το τόπο; Πόσο δε μάλλον συγγραφείς με 7 δημοσιευμένα έργα και μάλιστα ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνίας;
Συνέντευξη: Γιώργος Κολομπάκης | Φωτογραφίες: Πέτρος Παττακός (cimelioteam.gr)
“Οι εκδοτικοί ήταν εξαρχής αποστασιοποιημένοι και κατ’εξακολούθηση απορριπτικοί”
Αλήθεια Ιωσήφ, τι είναι η ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνία;
Κατ’ αρχήν, ας μιλήσουμε για το σε τι αντιστοιχούν τα αρχικά αυτά. Λεσβιακή, Ομοφιλόφυλη, Αμφισεξουαλική, Τρανς, Κουήρ, Ίντερσεξ +. Είναι όροι που πολύ εύκολα μπορεί να βρει κάποιος σε ενημερωμένες βιβλιοθήκες ή στο διαδίκτυο. Για μένα, αυτή η λογοτεχνία διαφοροποιείται από το ημι-πορνό, την erotica, όπως αρκετοί μπορεί να πιστεύουν στο άκουσμα επεξήγησης της παραπάνω ακροστοιχίδας. Η δική μου λογοτεχνία δεν έγκειται μόνο στην ύπαρξη ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρων αλλά έχει να κάνει με ό,τι καταπιάνεται ένας συγγραφέας που χειρίζεται με σεβασμό όσο μπορεί δομικά και καλλιτεχνικά το κείμενό του. Για παράδειγμα, αναφέρομαι στην πραγματολογική έρευνα και διαφοροποίηση ως προς τη συγγραφική φόρμα και οπτική σε κάθε έργο μου, τον γλωσσικό τρόπο γραφής, τη θεματική, την σκοπίμως επιλεγμένη
γεωγραφική τοποθέτηση, την κατ’ επιλογήν μικρότερη ή
μεγαλύτερη ανάλυση και δέσιμο των χαρακτήρων, μεταξύ
πολλών άλλων.
Πως αποφάσισες ότι τα έργα σου θα αφορούν αρχικά του-
λάχιστον την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και κατ’ επέκταση τους
πιο ανοικτόμυαλους ανθρώπους;
Ήταν η ανάγκη να γράψω μυθιστορήματα τα οποία να έχουν ΛΟΑΤΚΙ+ κεντρικούς ήρωες, εφόσον από τα εφηβικά μου χρόνια έβλεπα ότι αυτό το λογοτεχνικό είδος ήταν σχεδόν ανύπαρκτο είτε σε βιβλιοθήκες είτε σε βιβλιοπωλεία. Πριν από 25 περίπου χρόνια, στα μεταφοιτητικά μου, όταν πρωτοξεκίνησα πλέον να γράφω ολοκληρωμένο μυθιστόρημα, ακόμα δεν υπήρχαν τέτοια κείμενα στη νεοελληνική συγγραφή πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Το θετικό είναι ότι σήμερα το αναγνωστικό μου κοινό είναι και το ‘στρέιτ’ –αν θέλουμε να βάζουμε ταμπέλες σε κοινό και λογοτεχνία.
Έχεις ήδη 7 βιβλία που έχουν εκδοθεί. Ποια ήταν η αντα-
πόκριση του αναγνωστικού κοινού και αν θυμάσαι κά-
ποιες χαρακτηριστικές αντιδράσεις.
Όχι μόνο οι αναγνώστες αλλά ακόμα χειρότερα οι εκδοτικοί ήταν εξ αρχής αποστασιοποιημένοι και κατ’ εξακολούθηση απορριπτικοί. Δεν αναφέρομαι μόνο όταν πρωτοέδωσα χειρόγραφό μου αλλά είναι επιφυλακτικοί ακόμα και σήμερα, αφού ας μην ξεχνάμε ότι πάνω απ’ όλα είναι και εμπορικοί οίκοι. Φυσικά, δεν μιλάμε για μυθιστορήματα που τυγχάνει να έχουν έναν χαρακτήρα ή κάποια σκηνή με ΛΟΑΤΚΙ+ περιεχόμενο, όπως κάνουν ορισμένοι για να πασπαλίσουν με στερεοτυπικό αλατοπίπερο την προσέγγισηενός όσο πιο ευρέως αναγνωστικού κοινού αλλά μιλάμε για αμιγώς τέτοια έργα. Σήμερα, μάλλον επειδή με γνωρίζει περισσότερος κόσμος,μου εκφράζει την άποψή του πιο ελεύθερα. Ουσιαστικά
όμως, οι αναγνώστες μου ανέκαθεν μου εκμυστηρεύονταν με
ποιους ήρωές μου αισθάνονταν να ταυτίζονται και αυτό είναι
κάτι που εκτιμώ βαθύτατα.
Για το τελευταίο σου έργο, θα μπορούσε κάποιος να πει
ότι η έρευνα που έκανες ίσως ήταν πιο χρονοβόρα και δύ-
σκολη από τις ώρες που «κάθισες» για να γράψεις. Πες
μας λίγο για την ιστορία του Αλεξάντρ, του Πιέρ και του
Τεο ή Θεόδωρου στο «Σε ψάχνω στον χρόνο»
Πάντα ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημαμεελληνικό ιστορικό υπόβαθρο και με ξεκάθαρα ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες. Ήταν μια ιδέα που για πολλά χρόνια με τριβέλιζε. Με τον επαναπατρισμό μου πλέον από Δανία,εντόπισα την έρευνα και τη συγγραφή που κράτησαν συνολικά σχεδόν τέσσερα χρόνια. Το μυθιστόρημά μου με τίτλο «Σε ψάχνω στο Χρόνο» διαπραγματεύεται τα ακόλουθα: Σε μια Ελλάδα που προσπαθεί να φρεσκοδομηθεί και πληθυσμό που απ’ τα γκράβανα μόνο οι γενναίοι τολμούν να μεταναστεύσουν, εξελίσσεται μια ιστορία ανδρών που ξεπερνούν τα όρια της εποχής τους. Πρόκειται για μια ιστορία κατά την οποία ο νεαρός Γάλλος
Αλεξάντρ, 21 ετών, στα 1961, γνωρίζει τον 85άχρονο Πιερ στον οίκο ευγηρίας στη Γαλλία, όπου δουλεύει. Ο Πιερ έχει επιδιώξει να έρθει από άλλον οίκο ευγηρίας σ’αυτόν που δουλεύει ο Αλεξάντρ με τον οποίο και φιλιώνει. Ο νεαρός γίνεται ο προσωπικός φροντιστής του Πιερ.Υπάρχει ένα μυστηριώδες δέσιμο ανάμεσα στους δυο άντρες,
που υποκινήθηκε από ένα βιβλίο για την πετομηχανή του Άρχυτα, που διάβαζε ο νεαρός. Ο Πιερ αρχίζει να αφηγείται στο νεαρό μια εκπληκτική ιστορία ως προς τη σχέση του με έναν Έλληνα, τον Θεόδωρο ή Τεό, ξεκινώντας από το 1899 στο Παρίσι και σε μια διαδρομή από Ευρώπη, βόρεια Αφρική, Αμερική και πίσω.
Με αυτό ως εφαλτήριο, αρχίζει η αφήγηση μιας ιστορίας κατά
την οποία ο Θεόδωρος ή Τεό πρωταγωνιστεί ως ο πρώτος
μη καταγεγραμμένος Έλληνας πιλότος. Λόγω των ενασχολή-
σεων και των θεαμάτων που προσέφερεσε ιππικές σχολές,
βαριετέ και οίκους αριστοκρατών, αποκαλούνταν«φτερωτός
ιππέας»και γητευτής αλόγων αλλά ήταν επίσηςαυτός που
πρωτοπροσπάθησε να πετάξει αεροπλάνο και υδροπλάνο
στις αρχές του 20ου αιώνα.
Υπάρχει ένα ερώτημα που περιίπταται ως προς το γιατί δεν
έμεινε γνωστό το όνομά του Τεό στην ιστορία. Στην πορεία
βλέπουμε ότι ευσχήμως παραγκωνίστηκε και κάποιοι απο-
φάσισαν να αποσιωπήσουν την ύπαρξή του απ’ τη στιγμή που
έγινε αντιληπτό ότι ο Τεό κι ο Πιερ θα μπορούσαν να έχουν
μια ύποπτη για τα δεδομένα της εποχής σχέση.
Έτσι, ενώ ο Θεόδωρος ήταν ουσιαστικά ένας πρωτοπόρος
για τα δεδομένα της χώρας και του καιρού του, τον άφησαν
σκόπιμα στη λήθη του χρόνου.
Η αγάπη του Θεόδωρου προς τα ζώα –άλογα και σκύλους-
η πίστη και η αίσθηση ελευθερίας που του μαθαίνουν είναι
και τα βασικά χαρακτηριστικά πάνω στα οποία στηρίζει την
αναζήτησή του.
Μόνο στο τέλος του μυθιστορήματος συνειδητοποιούμε πώς
αυτοί οι τρεις άντρες συνδέονται μεταξύ τους με έναν απί-
στευτο και συγκινητικό τρόπο και πώς ο χρόνος τούς έχει
δέσει όλους μαζί.
Η οπτική μου σε αυτό το βιβλίο, όπως φαίνεται, είναι ότι έχω
εγκιβωτιστικά έναν αφηγητή, τον Αλεξάντρ, ο οποίος στις
αρχές του ’70 γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα μέσα από το
οποίο αφηγείται για τον Πιερ κι ο οποίος με τη σειρά του διηγείται στον πρώτο την ιστορία του με τον αγαπημένο του Τεό.
“η συναναστροφή με τους συμπολίτες μου είναι χωρίς μεγάλες προστριβές επειδή βλέπω ότι, άσχετα αν συμφωνούν ή όχι με το ποιόν, εκτιμούν αυτό που κάνω”
Πως αντιμετωπίζει η κοινωνία των Χανίων ένα συγγρα-
φέα ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνίας;
Για να μιλάμε για την κοινωνία ως ολότητα θα πρέπει κατά πρώτον να διαβάζει στο σύνολό της –που δεν το κάνει- και κατά δεύτερο, θα πρέπει να έχει μελετήσει τα βιβλία μου, ώστε να κρίνει και να έχει εξειδικευμένη λογοτεχνική άποψη για το μέχρι τώρα έργο μου. Πάντως, αν συρρικνώσουμε την ερώτηση στα καθ’ ημάς κοινωνικά, έχω φίλους και φίλες συνοδοιπόρους οι οποίοι γίνονται οι πρώτοι κριτές και αποδέκτες των ιδεών μου. Στην καθημερινότητα, η συναναστροφή με τους συμπολίτες μου είναι χωρίς μεγάλες προστριβές επειδή βλέπω ότι, άσχετα αν συμφωνούν ή όχι με το ποιόν, εκτιμούν αυτό που κάνω.
Αφού μιλάμε για κοινωνία (στην Ελλάδα), ποια η σχέση
σου με την εκκλησία;
Θα έλεγα ότι είναι αποστασιοποιητική, κοινωνικά τυπική και
διεκπεραιωτική. Άλλο η εκκλησία όμως, άλλο η πίστη ως γενικότερη έννοια κι άλλο η πνευματικότητα. Αυτά τα τρία δεν συμβαδίζουν πάντα και δεν σημαίνει ότι τα καλύπτει απαραίτητα η όποια θρησκεία. Για κάποιον θρησκεία και πνευματικότητα μπορεί να είναι η τέχνη του και η πίστη σ’ αυτήν. Βέβαια, το ότι η δική μου σχέση με την εκκλησία είναι μακράν της στερεοτυπικής δε σημαίνει ότι δεν εκτιμώ το ανθρωπιστικό έργο κάποιων κληρικών.
Δώσε μου τον ορισμό της έκφρασης «Σεβασμός στην αυ-
τοδιάθεση»
Για να μιλάμε για σεβασμό στην αυτοδιάθεση θα πρέπει να έχουμε ως προϋπόθεση ένα, κατά τα σημερινά δεδομένα, σύγχρονο δημοκρατικό πολίτευμα, έτσι ώστε να μπορεί να υποστηρίζει, να δίνει δικαίωμα διεκδίκησης, ισόνομης απόλαυσης, διευθέτησης και προσωπικού ορισμού της ύπαρξής του. Με αυτά στο βάθρο της θεσμικής υπόστασης μπορεί κάποιος να διαχειρίζεται τη ζωή του όπως επιθυμεί σύμφωνα με τον δικό του έγκριτο, συνειδητοποιημένο αυτο-προσδιορισμό.
Πρόσφατα είχαμε το θέμα των ταυτοτήτων. Πως είδες τις
αντιδράσεις των Ελλήνων στο νέο αυτό δεδομένο;
Νομίζω ότι οι περισσότεροι που αντέδρασαν με χλευασμό ήταν λόγω πλήρους άγνοιας επί του ζητήματος. Πιστεύω όμως, ότι η πλειοψηφία του κόσμου δεν έχει θέμα με την αλλαγή ταυτότητας φύλου στα δημόσια έγγραφα ή απλά θεωρεί ότι εν τέλει δεν τον αφορά στην καθημερινότητά του. Έχει όμως να κάνει με μια σεβαστή μερίδα χιλιάδων ανθρώπων που αποζητούν το δημοκρατικά αυτονόητο δικαίωμα για ισότιμη κοινωνική αξία και οφείλουν να το έχουν κατοχυρωμένο.
Σήμερα που μέχρι και η Barbie που μεγαλώνει (στην κυ-
ριολεξία) γενιές και γενιές έστειλε σαφές μήνυμα για την
στήριξη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας με το “LoveWins”, πότε
πιστεύεις ότι ο μέσος Έλληνας θα φτάσει να μην χλευάζει
την διαφορετικότητα;
Μιας που έγινε αναφορά σε ένα ξένο προϊόν που χρησιμοποιήθηκε για κοινωνικό μήνυμα, ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για ποικιλότροπους αγώνες δεκαετιών σε πολλούς τομείς και κατακτήσεις σε κάποια άλλα ευνοούμενα δημοκρατικά κράτη. Αν, εδώ στη χώρα μας, ο κάθε άνθρωπος κοιτάξει τον προσωπικό του καθρέφτη και αναγνωρίσει πού είναι διαφορετικός και που παρόμοιος με τον όποιο συνάνθρωπό του, θα δει πόσο εκτιμητέα είναι η ζωή αυτή για όλους μας. Έτσι η ελληνική κοινωνία θα μπορέσει να περάσει από το στάδιο της εφηβικής επίκρισης στην ενηλικίωση της συνειδητοποίησης και του αυτο-προσδιορισμού.
Λίγο πριν το τέλος, επειδή πάντα κάνω και μια ερώτηση
πολιτικού περιεχομένου στους ανθρώπους του πολιτι-
σμού, πιστεύεις ότι στην Ελλάδα της τελευταίας 7ετίας
οι άνθρωποι των τεχνών έδωσαν όσα έπρεπε, έκαναν το
βήμα μπροστά;
Όσο κι αν είναι γενικευμένο το ερώτημα, που ίσως έχει ακουστεί συχνά από τα στόματα ανήσυχων πολιτών, θεωρώ ότι πάντα υπάρχουν αυτοί που κάνουν τη διαφορά είτε στη συγγραφή, είτε στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην υποκριτική, στη μουσική –άλλωστε, ο δημιουργός τέχνης αυτό επιδιώκει. Έτσι και στην Ελλάδα, έχουν εδώ και δεκαετίες γίνει κάποια καλλιτεχνικά βήματα, ώστε να διανοιχτεί ένας ευρύτερος κοινωνικός ορίζοντας χωρίς τις κοινότυπες εγκλωβιστικές φορμαλιστικές τακτικές. Αν αυτά τα βήματα ξεπεράσουν κατά πολύ τα κοινωνικά θέσφατα, θεωρούνται ακραία, παραγκωνίζονται και δεν τους δίνεται η σημασία που χρειάζεται. Έτσι, ο δημιουργός οφείλει να ξέρει το κόστος της πιθανής μετάθεσης των ορίων. Απ’ την άλλη, ο εγχώριος κόσμος θεωρώ ότι δεν θα μπορούσε παλαιότερα να είναι έτοιμος να αποδεχτεί κι άλλα πρότυπα ζωής. Πάντα, σαν ευτράπελος έφηβος,
φρόντιζε να πέφτει στα δίχτυα της θρησκευτικο-πολιτικής
παγίδας πελατειακού πλαισιώματος σε ένα και μόνο μοντέλο κοινωνικής ύπαρξης, αφού δεν του δόθηκε ποτέ η παιδεία
να κρίνει τον εαυτό του εκ βαθέων και να μαθαίνει να αφουγκράζεται.
Αν αύριο είχες την δυνατότητα να κάνεις μια ανοικτή εκ-
δήλωση στα Χανιά. Ποιο θα ήταν το θέμα της και πιο ση-
μείο του τόπου μας θα επέλεγες;
Έχουν γίνει αρκετές εκδηλώσεις, μια εξ αυτών έλαβε ήδη χώρα τον περασμένο Αύγουστο στο ενετικό λιμάνι της πόλης κατά την περίοδο της 5ης Έκθεσης Βιβλίου όπου ήμουν προσκεκλημένος συγγραφέας. Έτσι, σε πολύ ανοιχτό χώρο και με ευρύ κοινό αναφερθήκαμε μάλλον για πρώτη φορά σε ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνία, σε κείμενα που σέβονται τον αναγνώστη ο οποίος θα ήθελε να διαβάσει κάτι που, προς το παρόν, ακόμα θεωρείται για τα δικά μας δεδομένα μάλλον πρωτότυπο. Βέβαια, είμαι έτοιμος και για επόμενες εκδηλώσεις, εκεί όπου με καλούν είτε στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
