Υπάρχει η τοπική ιστορία, οι προφορικές παραδόσεις και υπάρχει και η προφορική ιστορία που διατηρείται ζωντανή μέσα – και – από τα ντοκιμαντέρ. Προφορική ιστορία είναι η ζωντανή μνήμη των ανθρώπων που έζησαν πράγματα από πρώτο χέρι. Τις τραυματικές μνήμες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τις συναντάμε διάσπαρτες σε όλη την Ελλάδα. Ιστορίες που συλλέγονται με επιμέλεια και αγάπη σε μια προσπάθεια διάσωσής τους, χάρη στους ανθρώπους που μας τις εμπιστεύονται. Ίσως, αν περισσότεροι από μας πλησιάσουμε με ενσυναίσθηση τα βιώματα αυτά, ίσως, τότε να αποτρέψουμε σήμερα να επαναληφθούν τραγικά συμβάντα που άφησαν καταχαραγμένες τις ζωές πολλών ανθρώπων. Είμαστε όλοι συλλέκτες εμπειριών, τις περιέχουμε μέσα στην ψυχή μας, είτε είναι δικές μας είτε άλλων ανθρώπων. Τα ντοκιμαντέρ θα διακτινίσουν αυτές τις ιστορίες στο μέλλον, θα συνεχίσουν να συγκινούν ακόμα και όταν δε θα είμαστε πια εδώ, και θα υπερασπίζονται τις μνήμες αυτές.
Οι πολύτιμες ιστορίες της Κατοχής θα βάλουν το απαραίτητο φρένο στον κοινό νου της ανθρωπότητας λέγοντας «ως εδώ και μη παρέκει» εμπεριέχοντας τις πληγές, μα και την επιθυμία, της ειρήνης. Ας μη βιαστούμε να καταγράψουμε τους παππούδες, μα ας μην αργοπορούμε κιόλας. Οι ίδιες ιστορίες ειπωμένες από τα παιδιά τους δεν είναι βιωμένη εμπειρία, μα μεταβιβασμένη μνήμη.
Όσο πιο σύντομα δημιουργήσουμε στα παιδιά και στην εκπαιδευτική κοινότητα την ενσυναίσθηση για τέτοιες ιστορίες, τόσο πιο γρήγορα θα πάψει η ιστορία να είναι ένα ανιαρό ανάγνωσμα. Τόσο πιο σύντομα θα νιώσουμε αυτές τις ιστορικές περιόδους οι ίδιοι. Δε χρειάζεται πολυμάθεια, ούτε επιστημοσύνη. Η μικροϊστορία είναι εδώ για όλους και περιμένει υπομονετικά να ακουστεί. Αυτές οι μικροϊστορίες αποτελούν μέρος της πολυτιμότερης κληρονομιάς της ανθρωπότητας και τα ντοκιμαντέρ είναι ένας θαυμάσιος τρόπος να τις διατηρήσουμε. Τα ντοκιμαντέρ δεν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό. Μα τα ντοκιμαντέρ και κάθε είδος τέχνης, είναι το οξυγόνο που μας λείπει σε έναν κόσμο που ασφυκτιά.
Η επαφή με ανθρώπους και η καταγραφή της προφορικότητας είναι ένας διάλογος, που μπορεί να γίνει μια ζωντανή μορφή τέχνης. Η σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργούμε με τον άνθρωπο σε μια συνέντευξη είναι ένας σεβασμός που δεν αφορά μόνο τον ίδιο και την ιστορία του. Πρόκειται για έναν πλατύτερο σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ένας σεβασμός στις ιστορίες ηλικιωμένων, θυμάτων βίας, προσφύγων και εκτοπισμένων, με δύσκολα βιώματα ή οποιουδήποτε νιώσει ευάλωτος σε μια συνέντευξη προφορικής ιστορίας. Συνηθίζεται να υπάρχει μια έγγραφη συγκατάθεση σε τέτοιες περιπτώσεις, που δηλώνει την οικειοθελή συμμετοχή και τα δικαιώματα χρήσης. Όμως, οι άνθρωποι που εμπιστεύονται σε κάποιον τις ιστορίες τους, έχουν υπογράψει ήδη με το βλέμμα τους, με τον τρόπο που κινούν τα χέρια τους, που σου μιλάνε και δακρύζουν, παραδίδοντάς σου κάτι ακριβό και εύθραυστο δικό τους, μαζί και την ευχή να το προσέξεις. Αυτό το μελάνι δεν μπορεί να σβήσει ποτέ.
H Bίκη Αρβελάκη είναι σκηνοθέτις και παραγωγός.
