ΣΑΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΟ ΜΟΥ,
ΈΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΊΔΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΉ
ΚΑΙ ΣΈΒΕΤΑΙ ΠΆΡΑ ΠΟΛΎ
ΚΙ ΕΚΤΙΜΆΕ Ι Ο ΈΝΑΣ ΤΟΝ ΆΛΛΟΝ
Αν πρέπει να μιλήσουμε για μια Κρητικιά γυναίκα που ακτινοβολεί Κρήτη στην μεγαλύτερη τηλεοπτική επιτυχία της χρονιάς, στο ΣΑΣΜΟ, αυτή είναι μία.
Μία από τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου, που λέει χαρακτηριστικά κι ο Νίκος Καζαντζάκης: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα.
Η Μαρία Τζομπανάκη.
Που μας εξομολογείται για την ορεινή Κρήτη και πως οι γυναίκες- που σαν παιδί γνώρισε – συνέβαλαν στο χτίσιμο του χαρακτήρα της «Καλλιόπης» του Σασμού. Μας εξομολογείται όμως και άγνωστες λεπτομέρειες από την παιδική της ηλικία στο πατρικό της σπίτι στην Δασκαλογιάννη. Έπαιζε κλέφτες κι αστυνόμους και ποδόσφαιρο κανοντας τον τερματοφύλακα. Αλλά συνάμα πήγαινε στο κατηχητικό και έψελνε στην εκκλησία του Άγίου Νικολάου της Σπλάντζιας.
Στις Μαργαρίτες έπαιζε σαν αγρίμι: ανέβαινε στα δέντρα και κυνηγούσε με το αεροβόλο!
Η αγάπη της για την Κρήτη είναι σαν την άσβεστη φλόγα. Αλλά πλέον το ίδιο άσβεστη είναι και η καινούργια της αγάπη: «ο γιος της εις διπλούν» όπως η ίδια αποκαλεί τον εγγονό της!
Επιμέλεια: Παντελής Σπυριδάκης
Αγάπησα βαθιά
την κουλτούρα
της ορεινής Κρήτης.
Και οι γυναίκες
εκείνης της εποχής,
προκαλούσαν
πάντοτε την εκτίμησή μου
Μπορούσε άραγε να σας τύχει καλύτερος βιωματικός σασμός? Να συμπέσουν οι δυο μεγάλες σας αγάπες: η πατρίδα και η αγάπη σας για το μοναχογυιό σας, στον ρόλο της Καλλιόπης;
Ξεκινώ μεν με την πατρίδα, και συνεχίζω με το γιο μου. Το ότι παίζουμε μάνα με γιο, είναι πάρα πολύ σπάνιο να συμβεί και δύσκολο. Στον ΣΑΣΜΟ παίζω ένα χαρακτήρα που μου είναι γνώριμος.
Σαν παιδί πήγαινα από τα Χανιά -που ήταν το πατρικό μου – στο Μυλοπόταμο όπου και αγάπησα βαθιά την κουλτούρα της ορεινής Κρήτης. Οι γυναίκες εκείνης της εποχής και ιδιαίτερα οι δυνατές μου έκαναν πολύ μεγάλη εντύπωση. Και προκαλούσαν πάντοτε την εκτίμησή μου.
Άρα σας είναι οικείος; Τον έχετε βιώσει από πολύ κοντά;
Έχω γνωρίσει τέτοιες γυναίκες. Προσωπικά έχω ανατραφεί και εγώ με αυστηρότητα και με διδαχές στο να πάρουν μεγάλη θέση στη συνείδηση μου οι αρχές της οικογένειας μας και της Κρητικής παράδοσης. Οι γονείς ήθελαν να είμαστε πυκνοί σαν χαρακτήρες και όχι χύμα, να έχουμε σέβας στην οικογένεια, να αγαπάμε βαθειά την πατρίδα μας και να έχουμε πίστη. Και να υπερασπιζόμαστε αυτές τις αξίες να μην τις καταλύουμε. Ούτε να επιτρέπουμε σε άλλον να τις καταλύσει. Η Καλλιόπη είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Η οποία όμως έχει φυσικά και υπερβολές στη συμπεριφορά της σαν χαρακτήρας μυθοπλασίας που είναι.
Ο σασμός ακουμπά στις ευαίσθητες χορδές μιας κρητικής κοινωνίας που πάλλεται. Οι άνθρωποι που τώρα το γνωρίζουν μέσα από την σειρά, τι σας λένε;
Προσωπικά είτε σε μηνύματα είτε σε συζητήσεις είτε σε τηλεφωνήματα μου δείχνουν ένα βαθύ ενδιαφέρον, δηλαδή, πέρα από την περιέργεια για πως στο καλό γίνεται αυτό το πράγμα: «να κρατάνε μίσος, κακία, έχθρα τόσα χρόνια ακόμα και δεκαετίες και να σκοτώνονται άνθρωποι;!! Συμβαίνει ακόμα στην Κρήτη; Και τί είναι αυτό; Είναι οι Κρήτες ένας παλαβός λαός κι όποτε του έρθει πιάνει την κουμπούρα και σκοτώνει ο ένας τον άλλον;». Η απάντησή μου είναι ότι η Κρήτη σαν νησί σαν τόπος γεωπολιτικά ήταν πάντοτε ένα πολύ ελκυστικό στρατηγικό σημείο, που το πόθησαν πολλοί κατακτητές. Σαρακηνοί, Ενετοί, Οθωμανοί. Ανάμεσα σε 3 Ηπείρους με λιμάνια και επάρκεια αγαθών.Τόπος αυτοδύναμος και ευλογημένος.
Αιώνες τώρα έχουμε αντιμετωπίσει πολλούς πολέμους και καταστροφές. Έμαθε ο Κρητικός να ζεί κρατώντας το όπλο στο χέρι για να υπερασπίζεται την τιμή της ελευθερίας και της οικογένειας του. Έγινε ανθεκτικός στον πόνο της ψυχής και αψύθιμος στην έκφραση των συναισθημάτων του.Και έμεινε μια συνήθεια επικίνδυνη στην παράδοση μας: σε κάποιες περιπτώσεις να «λύνονται» οι διαφωνίες με βαρύ τίμημα, χρήση όπλων και νεκρούς. Γαλουχήθήκαμε οι Κρήτες να είμαστε φιλόξενοι και γενναιόδωροι κι έτσι διδάσκουμε και τα παιδιά μας. Αλλά από την άλλη, γινόμαστε ηφαίστεια που σκάνε ανεξέλεγκτα, όταν θιγούν όσα έχουμε τιμή και αρχές μας.
Αυτό πρέπει να παύσει. Για να μην χάνονται αθώοι άνθρωποι. Και τα όπλα πρέπει να βρίσκονται μακριά από τα χέρια μας και τριπλοκλειδωμένα.
Η παιδική σας ηλικία είναι στενά συνδεδεμένη με την Σπλάντζια στα Χανιά. Πως κουβαλάτε στην μνήμη σας… τις στιγμές που έχετε περάσει στο πατρικό σας;
Δεν είναι και τόσο συνδεδεμένη με την Σπλάντζια, όσο με το Μυλοπόταμο και τις Μαργαρίτες. Είναι παράξενο. Εγώ στα Χανιά μέχρι τα 12 μεγάλωνα με τρία αγόρια τα αδέρφια μου ως αγοροκόριτσο. Όταν άρχισα να γίνομαι κοπέλα. τότε η μητέρα με περιόρισε. Είπε τώρα δεν θα παίζεις έξω πετροπόλεμο και ποδόσφαιρο, μεγάλωσες πια. Οπότε ζούσα πάλι ελεύθερη μετά, παίζοντας πάλι σαν αγρίμι στις Μαργαρίτες στο Μυλοπόταμο.
Η Σπλάντζια ήταν η γειτονιά, που περνούσα για να πάω στο σχολείο: στο 7ο
Δημοτικό και στο 1ο Γυμνάσιο Θηλέων Χανίων αργότερα. Περαστή ήμουνα, δεν έχω παίξει στα σοκάκια των Χανίων. Έπαιζα βέβαια μπροστά στο σπίτι μας, που δεν είχε χτισμένα, κολλημένα πάνω του άλλα κτίρια. Δυόροφο, πανω σπιτι κάτω το μαγαζί μας.Είχε κληματαριές και αλιτάνες με τα λουλούδια της μαμάς και μύριζε θαλασσινά ο αέρας, μια και το λιμάνι είναι πολύ κοντά. Έπαιζα ποδόσφαιρο πάρα πολύ κι έκανα μάλιστα τον τερματοφύλακα. Ναι, γιατί σαν γυναίκα, είχα αυτή την διαίσθηση που έχουνε οι γυναίκες και ειδικά στα πέναλντι δεν μπορούσαν να μου βάλουν κανένα γκόλ! Ένοιωθα κατά που θα έρθει η μπάλα!
Στις Μαργαρίτες όμως μέχρι και τα 18 δεν είχα περιορισμό: ανέβαινα στα δέντρα, έστηνα βεργιά, κυνηγούσα με το αεροβόλο. Παρ ότι έμαθα να υφαίνω στον αργαλειό, να κεντάω, να πλέκω, να μαγειρεύω. Όπως μαθαίνανε οι παλιές Κρητικές.
Εσείς στην Ν. Υόρκη ως Επίτιμη Πρέσβειρα Πολιτισμού της Κρήτης, προωθούσατε με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες τον ελληνικό πολιτισμό;
Η ευθύνη μου είναι να ασκώ με δράσεις πολιτισμική διπλωματία. Αυτός ο τιμητικός τίτλος είναι για μένα – μετά της μάνας – ο πιο σπουδαίος. Λατρεύω την πατρίδα μου και γι αυτό ασχολούμαι με τον πολιτισμό της. Ο άντρας μου ζει εδώ και 40 χρόνια στην Νέα Υόρκη και μετά τον γάμο μας πήγα εκεί. Μεταξύ άλλων ανέλαβα ως παραγωγός, κειμενογράφος και παρουσιάστρια την ραδιοφωνική εκπομπή «Για την Ελλάδα» στο Kosmos Fm ,το Κοινοτικό ραδιόφωνο της Νέας Υόρκης. Πολύ γρήγορα ανέλαβα και την Διεύθυνση του Ελληνικού Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Μια τεράστια εμπειρία, όπου είχα όλη την οργάνωση και την καλλιτεχνική διεύθυνση.Το εξέλιξα σε διεθνές και διαγωνιστικό. Παράλληλα με την προβολή των ταινιών, σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν σημαντικά πολιτισμικά γεγονότα, με στόχο την παρουσίαση του Ελληνικού Πολιτισμού στη Νέα Υόρκη. Το κοινό ήταν όλων των εθνοτήτων και είχε πολύ μεγάλη επιτυχία. Κάτι που μου χάρισε ένα βραβείο διεθνούς κύρους και ένοιωσα πραγματικά πως τιμήθηκε ο μόχθος και η αφοσίωση μου…
Και η σχέση με τον γιο σας Ορφέα; Διακατέχεται από περιπέτεια, ισορροπία ή διαφωνίες; Τώρα που είσαστε και στον ίδιο χώρο και μάνα και συνάδελφος;
Δεν έχουμε διαφωνίες. Σαν καλλιτέχνες έχουμε την ίδια αισθητική και σέβεται πάρα πολύ και εκτιμάει ο ένας τον άλλον. Εγώ τον εκτιμώ χίλιες φορές πιο πολύ. Είναι η εξέλιξη μας, εμένα και του πατέρα του και έχει πολλαπλάσιες αρετές! Το ταλέντο του επίσης, το διαχειρίζεται πολύ πιο έξυπνα και συνειδητοποιημένα από ότι εμείς στην ηλικία του. Όταν μπήκε σε αυτή την δουλειά, ο τρόπος που την αντιμετώπισε,ήταν και είναι αξιοθαύμαστος σαν επαγγελματίας. Θα έχετε να δείτε πολλά από αυτόν, και το λέω όχι μόνο σαν μητέρα, αλλά και σαν θεατής και σαν συνάδελφος.
Από μικρή είχατε κεντρίσει το ενδιαφέρον τραγουδώντας σε ταινίες η και σε παραστάσεις.Η μουσική φαίνεται σας γνέφει τακτικά, όπως φέτος που μαγέψατε στο Ηρώδειο
τραγουδώντας με την κρητική λύρα του μοναδικού Βασίλη Σκουλά και τραγούδια του Μίκυ Θεοδωράκη.
Γενικά η μουσική είναι κάτι που έχουμε εμείς οι Κρητικοί στην ζωή μας. Από πολύ μικρή, είχα κι έχω μεγάλη αγάπη για τον Χριστό και την Μητέρα Του. Ήταν εντελώς φυσικό για μένα να είμαι τακτικά στην εκκλησία και κοντά στους ψάλτες. Ο ήχος ο βυζαντινός ήταν για εμένα ένα και το αυτό με την κρητική παραδοσιακή μουσική. Κι έτσι ήταν πολύ εύκολο να γίνει τώρα, αυτό που έγινε. Ο Βασίλης είναι ο τελευταίος Βασιλεύς αυτού του είδους. Τραγούδησα πρώτη φορά τραγούδια του μέγιστου Θεοδωράκη… και μάλιστα στο Ηρώδειο. Όλο αυτό ήταν πολύ συγκινητικό.
Όμως έχετε διατελέσει και Αντιδήμαρχος στην Αθήνα καθώς και Αντιπρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως. Με κάθε τρόπο η κοινωνική σας παρουσία είναι έντονη. Πιστεύετε ότι η γυναίκα οφείλει να μην λείπει;
Μα γίνεται να λείψει το θηλυκό από την κοινωνία; Η αρσενική σκέψη κάνει άλλη διαδρομή, η θηλυκή άλλη. Και οι δυό μαζί ολοκληρώνουν η μια την άλλη. Αυτή είναι η αρμονία και στην φύση. Το ίδιο απαραίτητο είναι και στην κοινωνία. Η φύση είναι σοφή και όποιος προσπάθησε να καταστρατηγήσει τις ισορροπίες αυτές, την πάτησε. Όχι βέβαια, ποτέ δεν θα μπορούσε να λείψει η γυναίκα από τα κοινά.
Όταν ακούσετε την λέξη «Μαργαρίτες» (παραδοσιακός οικισμός του Μυλοποτάμου)… ποια είναι η πρώτη μνήμη σας; Που να ξεσηκώνει το μυαλό σας;
Κλείνω τα μάτια και μυρίζω αμέσως φρέσκο λάδι, που ο θείος συνέθλιβε τότε στην φάμπρικα – και ψωμί εφτάζυμο, που το βούταγες κατευθείαν μέσα στο αγγουρόλαδο. Και η μυρωδειά του τόπου που ήταν έντονη, σκίνα, χαρούπι, θυμάρι! Όταν σκέφτομαι την πατρίδα, κι είμαι μακριά της, πάντα η Κρήτη είναι το στέμμα της.
Ποια είναι η μεγαλύτερη χαρά που έχετε εισπράξει εκεί που δεν το περιμένατε;
Η γέννηση του εγγονού μου. Που ήλθε ξαφνικά σαν ήλιος στην ζωή όλων μας, που με ξάφνιασε, γιατί νόμιζα πως δεν μπορεί να αγαπήσεις κι άλλο, πιο πολύ ακόμα και να που μπορείς! Γιατί είναι ο γιος μου εις διπλούν.Είμαι πολύ ευτυχισμένη μάνα γιατί έχω γυιό με σπάνια χαρίσματα σαν άνθρωπος και μια νύφη, που είναι κόρη!Είναι η βασίλισσα μας.
Υπάρχει κάτι που εντελώς ανθρώπινα – όταν σβήνουν τα φώτα – εύχεστε;
Να ζούσαν οι γονείς μου… να ειδούνε… (παύση με δάκρυα).
