Στον εγκέφαλο του ανθρώπου η λέξη «παιδικά» είναι συνώνυμο των εννοιών: αγνά, τρυφερά, γλυκά, κατάλληλα για τη μικρή ηλικία, απλά, αγαθά, αφελή, ροδαλά κ.ά. Όμως, αν κάποιος μπει στη διαδικασία να παρακολουθήσει με κριτικό πνεύμα την ζώνη των «παιδικών προγραμμάτων», θα συνειδητοποιήσει ότι μόνο αυτές οι παραπάνω έννοιες δεν αντιπροσωπεύονται. Όλες οι άλλες μπορεί… Κι αυτό, γιατί, ενώ πολλά χρόνια τώρα οι παιδικές ταινίες αποτελούν σταθερή αξία για μικρούς και μεγάλους, τα τελευταία χρόνια τείνουν όλο και περισσότερο να μην είναι τόσο αθώες όσο παλαιότερα, κάνοντάς μας να τις βλέπουμε με… διαφορετικό μάτι. Το έτος 2022, το καλλιτεχνικό σύστημα στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια, πάντα μιλώντας από την σκοπιά ότι θα έπρεπε να υπηρετεί την Τέχνη, τον Πολιτισμό, το Φως και την Ποιότητα, γεγονός που δυστυχώς δεν συμβαίνει. Αντίθετα, τις «παιδικές» ταινίες και τα κινούμενα σχέδια σήμερα τα χαρακτηρίζουν η βία, η σεξουαλικότητα και οι υψηλές ταχύτητες. Τρία χαρακτηριστικά που αποδεικνύονται μεγάλη πλάνη και αποπροσανατολισμός, καθώς είναι γεγονός ότι τα παιδιά σήμερα παρακολουθούν σχεδόν καθημερινά παιδικές κινηματογραφικές ταινίες και σειρές για ψυχαγωγία. Αυτό σε συνδυασμό με τα εικονικά παιχνίδια τα οδηγεί να ζουν σε έναν εικονικό κόσμο, εντελώς διαφορετικό από αυτόν της πραγματικότητας, καθώς αποσπούν αρκετό χρόνο από την καθημερινότητα του παιδιού.
Επιμέλεια: Φαίη Ψωμαδάκη
Ένα σημαντικό θέμα είναι ότι η παρακολούθηση ταινιών είναι μια παθητική ψυχαγωγία, διότι το παιδί δέχεται επιρροές και μηνύματα παθητικά. Και καθώς έχει ήδη καλυφθεί από καιρό το
ζήτημα της βίας και πώς αυτό επηρεάζει, θα αναφερθώ στα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας, η οποία δημοσιεύθηκε στη βρετανική Επιθεώρηση «British Medical Journal» και αποδεικνύει ότι οι πρωταγωνιστές των κινουμένων σχεδίων έχουν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τους πρωταγωνιστές των ταινιών για μεγάλους. Ακόμη πιο σημαντικό ωστόσο, επισημαίνουν οι ερευνητές, είναι ότι οι πρωταγωνιστές των παιδικών φιλμ έχουν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθούν. Ή όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έρευνα, ο βίαιος θάνατος ενός κεντρικού προσώπου εμφανίζεται στα δύο τρίτα των παιδικών ταινιών, κάτι που συμβαίνει στις μισές ταινίες για μεγάλους. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα σε κάποιες χώρες να ληφθούν μέτρα για την προστασία των ανηλίκων, π.χ. συμβούλιο στη νότια Αγγλία προειδοποίησε τους γονείς να μην επιτρέπουν στα παιδιά τους να βλέπουν παιδικές ταινίες ή σειρές στο
Netflix μετά από αναφορές για εξάχρονα που αντιγράφουν βίαιες προκλήσεις. Τους συμβούλευσε μάλιστα να ελέγχουν τις ρυθμίσεις στις ηλεκτρονικές συσκευές, καθώς τα παιδιά ενδέχεται να μπαίνουν και να βλέπουν την σειρά εν αγνοία των γονιών τους.
Ας κάνουμε τώρα και μία αναφορά στα υπόλοιπα δύο χαρακτηριστικά. Σεξουαλικότητα και σεξουαλικές επιθυμίες: Τα παιδιά μην έχοντας την ωριμότητα να διαχειριστούν θέματα, όπως το σεξ, μαθαίνουν λάθος πρότυπα και υιοθετούν λανθασμένες αντιλήψεις. Γνωστό στην ψυχολογία ως «ακατάλληλη ηλικιακή γνώση σεξ», ικανή να επηρεάσει την μετέπειτα σεξουαλική ζωή τους. Έτσι, βλέπουμε όλο και περισσότερα «παιδικά» να προβάλλουν άσκοπες κοινωνικές αντιλήψεις για τον ρόλο των δυο φίλων (π.χ. ιστορίες με δύο μαμάδες, κολλητές φίλες που φιλιούνται στο στόμα, φίλους που τρέχουν σε slow motion μπροστά σε ουράνια τόξα με blues μουσική υπόκρουση κ.ά.) και να περνάνε υποσυνείδητα μηνύματα με φράσεις και λέξεις που χρησιμοποιούν με υπονοούμενα (π.χ. «το μέγεθος πάντα παίζει ρόλο», «Θα κάτσω μόνο αν με πιάσεις», κ.ά.) ή ακόμα και εικόνες που περνάνε αστραπιαία πίσω από την σκηνή της δράσης ή είναι «κρυμμένες» στο εκάστοτε σκίτσο. Η ιστορία των υποσυνείδητων μηνυμάτων στον κόσμο του θεάματος κρατά χρόνια. Συχνά οι ειδικοί κάνουν λόγο για υπονοούμενα σε ταινίες, τραγούδια και διαφημίσεις. Εικόνες που τρέχουν με ταχείς ρυθμούς στην οθόνη, έτσι ώστε να μην μπορεί να τις αντιληφθεί το μάτι του θεατή, στίχοι που διαβάζονται ανάποδα, σκηνές που ξεπροβάλλουν στο πλάνο και εισβάλλουν στο υποσυνείδητο χωρίς να το αντιληφθούμε. Τι γίνεται, όμως, όταν τα μηνύματα αυτά υπάρχουν σε παιδικά προγράμματα; Στην Αμερική, οι «κυνηγοί υποσυνείδητων μηνυμάτων» (subliminal messages hunters-SMH) ξεψαχνίζουν κάθε καινούργια ταινία-και δη παιδική-έτσι ώστε να ανακαλύψουν κρυμμένα μηνύματα, ενώ στη συνέχεια τα αναρτούν στο youtube και στα blogs τους. Η Disney δεν κατέχει πια το μονοπώλιο στην παραγωγή ταινιών κινουμένων σχεδίων, δεδομένου ότι οι εταιρείες Dreamworks και Pixar έχουν μπει για τα καλά στο παιχνίδι. Με το κήρυγμα της αποδοχής και την αμφισβήτηση του φύλου, οι παιδικές ταινίες της εταιρείας προσφέρουν ένα τρελό μάθημα queer σπουδών. Τα πρόσφατα δεδομένα έδειξαν ότι πολλοί γονείς παρακολουθούσαν όλο και περισσότερα θεάματα με σεξουαλικό περιεχόμενο μαζί με τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας κι η δικαιολογία που δίνεται από εκατοντάδες γονείς για αυτή τη συμπεριφορά, είναι ότι η ψυχαγωγία δεν είναι απλά σημαντικό, αλλά αναγκαίο μέρος της ζωής. Είναι ανησυχητικό, κατά τη γνώμη μου, ότι τόσοι πολλοί γονείς δείχνουν πως χάνουν την ικανότητα να διακρίνουν το αληθινά ωφέλιμο για τη ψυχαγωγία των παιδιών τους.
Προχωρώντας και στο τρίτο και τελευταίο χαρακτηριστικό, που είναι οι υψηλές ταχύτητες.
Ένα μοτίβο σχετικά σύγχρονο, με στόχο πιο μακρυπρόθεσμο, καθώς προβάλλονται συνεχόμενα και κρατούν σε εγρήγορση τον θεατή, ο οποίος κουράζεται από ένα σημείο και μετά, κάτι που
προκαλεί στρες στον οργανισμό, προκειμένου να ανταποκριθεί σε αυτό που του επιβάλλεται. Και ίσως είναι η ώρα να διερευνηθούν και οι διεργασίες στις οποίες υποβάλλεται ο τηλεθεατής, αν και δυστυχώς ο καθένας πρέπει να το προσεγγίσει από μόνος του, αφού δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό. Παρ’ όλα αυτά, μην ξεχνάμε πως την αποκλειστική ευθύνη για το παιδί την έχει ο γονέας και πλέον η δικαιολογία πως αυτό είναι η εξέλιξη των πραγμάτων και η μόδα της εποχής πρέπει να σταματήσει. Σίγουρα σήμερα είναι πολύ πιο δύσκολο για τους γονείς να ξέρουν τι ακριβώς κάνει το παιδί τους, όταν βρίσκεται στο διαδίκτυο, γιατί με τα κινητά τηλέφωνα και τα tablet η πρόσβαση γίνεται από παντού. Αλλά υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που μπορούν έστω να περιορίσουν την προσβασιμότητα των παιδιών σε τηλεοπτικά προγράμματα, παιχνίδια και αποτελέσματα στις μηχανές αναζήτησης. Οι γονικοί έλεγχοι είναι διαθέσιμοι στις περισσότερες συσκευές με δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων υπολογιστών, smartphone, tablet και κονσόλες παιχνιδιών. Όταν ενεργοποιείτε τους γονικούς ελέγχους, χρησιμοποιήστε τις κατάλληλες ρυθμίσεις με βάση την ηλικία του παιδιού για να φιλτράρετε, να παρακολουθήσετε και να αποκλείσετε τις δραστηριότητες του μικρού χρήστη. Παρόλα αυτά, η πλέον αποτελεσματική μέθοδος παραμένει η ενημέρωση και η εκπαίδευση του παιδιού, έτσι ώστε να μάθει να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με ασφάλεια. Και τέλος, πριν βάλετε οποιαδήποτε ταινία ή σειρά στους μικρούς μας
φίλους, δείτε την πρώτα εσείς, ώστε να μπορείτε να κρίνετε αν είναι κατάλληλη για προβολή.
ΠΗΓΕΣ:
1. «Φύση, Τέχνη
και Υποσυνείδητα Μηνύματα»
Α’ ΜΕΡΟΣ της Φωτεινής Τυράσκη
2. prezi.com
3. Buzzfeed.com
4. bmcmedicine.biomedcentral.com
5. smh.com.au
6. safeinternet4kids.gr
