Ο Μιχάλης Παπαϊωάνου είναι ένας δραστήριος, ταλαντούχος, δημιουργικός φωτογράφος αρχιτεκτονικής με καταγωγή από την Αθήνα. Τα τελευταία πέντε χρόνια η Κρήτη τον κέρδισε. Ζει και εργάζεται στην πόλη των Χανίων και δεν σταματά να δημιουργεί συναρπαστικές αρχιτεκτονικές εικόνες που μαγεύουν κάθε θεατή.
Επιμέλεια: Άντζελα Βακάκη
Ποια ήταν η πρώτη φωτογραφική μηχανή που είχες;
Η πρώτη φωτογραφική μηχανή με την οποία μπήκα στον κόσμο της φωτογραφίας, ήταν μια ρωσική Zenit, από εκείνες τις παλιές με το φιλμ και την χειροκίνητη εστίαση. Αν θυμάμαι καλά, τότε ήμουν κάπου 10 ετών, όταν ο πατέρας μου άρχισε να μου μαθαίνει τα βασικά της φωτογραφίας. Με τον θάνατο του πατέρα μου όμως λίγο αργότερα, υπήρξε και μια παύση από μέρους μου αναφορικά με την φωτογραφία. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, αγοράζω το πρώτο κινητό που κυκλοφόρησε με ενσωματωμένη κάμερα, και λίγο καιρό μετά αγόρασα την πρώτη δικιά μου φωτογραφική. Θυμάμαι ήταν μια CanonIxusi7, μια απλή compact μηχανή την οποία έχω ακόμα για να μου θυμίζει από που ξεκίνησα. Το μικρόβιο της φωτογραφίας είχε ξυπνήσει μέσα μου για τα καλά!
Πες μας λίγα λόγια για το ιστορικό σου και πώς ασχολήθηκες με την αρχιτεκτονική φωτογραφία.
Είναι αλήθεια πως όταν έκανα τα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα, η φωτογραφία δεν είχε περάσει από το μυαλό μου σαν επάγγελμα. Έχω τελειώσει τεχνικός ηλεκτρονικών υπολογιστών επειδή το θεωρούσα ως το επάγγελμα του μέλλοντος, αλλά και καθηγητής Αγγλικών επειδή θεωρώ πως έχω μια κλίση στις ξένες γλώσσες. Για αρκετά χρόνια έχω εργαστεί πάνω σε υπολογιστές, αλλά τελικά διαπίστωσα ότι δεν με ικανοποιούσε επαγγελματικά. Όταν με την σύζυγό μου μετακομίσαμε στα Χανιά, είχα πλέον περισσότερο ελεύθερο χρόνο να ασχοληθώ με την φωτογραφία, και βλέποντας από κοντά την βιομηχανία του τουρισμού, κατάλαβα την αξία αυτού του είδους φωτογράφισης, και πως μπορούσα να μετατρέψω το χόμπι μου σε επάγγελμα.
Οι γνώσεις μου πάνω στους υπολογιστές με έχουν βοηθήσει με τον εξοπλισμό, καθώς τα 2/3 ενός φωτογράφου είναι εργασία μπροστά σε ένα υπολογιστή, αλλά και η γνώση των Αγγλικών με έχει βοηθήσει στην παρακολούθηση σεμιναρίων ξένων φωτογράφων, καταξιωμένων στον χώρο της αρχιτεκτονικής φωτογράφισης. Με αυτό τον τρόπο, αξιοποίησα όσα ήδη γνώριζα για να ξεκινήσω κάτι νέο.
Τι είναι κατά τη γνώμη σου αρχιτεκτονική φωτογράφηση;
Κατ’ αρχάς θα ήθελα να διευκρινίσω ότι πλέον υπάρχει ένας διαχωρισμός στα είδη των φωτογράφων. Πιο παλιά ίσως είχαμε στο μυαλό μας την έννοια του φωτογράφου ως εκείνον που έχει μια κάμερα και φωτογραφίζει τα πάντα, από φωτογραφίες διαβατηρίων και ταυτοτήτων μέχρι γάμους, κτίρια, τοπία κλπ. Πλέον μιλάμε για διαφορετικά είδη φωτογράφισης, το καθένα με τις δικές του προκλήσεις και δυσκολίες, αλλά και τις δικές του ομορφιές. Για παράδειγμα, ενώ ένας φωτογράφος γάμων καλείται να αποτυπώσει την στιγμή και τα συναισθήματα σε μια φωτογραφία που θα αποτελεί ανάμνηση για πολλά χρόνια, ο φωτογράφος αρχιτεκτονικής καλείται να δημιουργήσει συναισθήματα από κάτι άψυχο, όπως είναι ένα κτίριο.
Τα Χανιά σε κέρδισαν. Πως αποφάσισες να μείνεις μόνιμα εδώ; Δυσκολεύτηκες να προσαρμοστείς με την νοοτροπία του τόπου;
Εδώ και 11 χρόνια είμαι παντρεμένος με Χανιώτισσα, και τα τελευταία 5 χρόνια έχουμε πάρει την απόφαση να μετακομίσουμε μόνιμα στα Χανιά. Έχοντας γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, κάποια στιγμή έρχεται που λες ότι θέλεις να ηρεμήσεις, θέλεις να κάνεις την μεγάλη αλλαγή στην ζωή σου. Εγώ ήμουν τυχερός γιατί είχα αυτή την διέξοδο, τα Χανιά. Η σύζυγός μου ζούσε εδώ μέχρι που παντρευτήκαμε, η οικογένεια της βρίσκεται στα Χανιά, οπότε είχα αρκετούς λόγους να δεθώ με αυτό τον τόπο (και εκείνη συμφώνησε με χαρά να κάνουμε την αλλαγή).
Όσων αφορά την νοοτροπία, αυτό που μπορώ να πω είναι πως ακόμα προσαρμόζομαι. Κάποιες φορές μπορεί να με δυσκολεύει, ίσως γιατί έχω μάθει κάποια πράγματα να τα βλέπω ή να τα κάνω διαφορετικά, αλλά πάντα θεωρούσα ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι για να κάνεις κάτι. Οπότε, έχω μάθει να ακούω, να μαθαίνω και να προσαρμόζομαι!
Πως πείθεις τους υποψήφιους πελάτες αν κάποιες φορές δεν κατανοούν πόση σημασία έχει μία ολοκληρωμένη φωτογράφηση;
Η επιρροή που ασκεί η όραση στην διέγερση συναισθημάτων είναι εκπληκτική. Ως φωτογράφος, αυτό που κάνω είναι να διεγείρω τα συναισθήματα, αρχικά των υποψηφίων πελατών μου και στην συνέχεια των δικών τους πελατών. Σαφώς θα προηγηθεί μια συζήτηση αναφορικά με τις ανάγκες του κάθε πελάτη, και στην συνέχεια θα βρούμε μαζί το πακέτο που θα καλύψει αυτές τις ανάγκες. Άρα, δεν χρειάζεται να πείσω κάποιον για την σημασία μια ολοκληρωμένης φωτογράφισης, επειδή τα άτομα που με πλησιάζουν για να συνεργαστούμε έχοντας ήδη δει την δουλειά μου εμπιστεύονται ότι αυτό που θα τους προτείνω θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Ουσιαστικά η δουλειά μου πείθει τους υποψήφιους πελάτες μου, και όχι τα λόγια μου.
Τι σε τράβηξε στην αρχιτεκτονική ως αντικείμενο της δουλειάς σου;
Όταν ξεκίνησα, γνώριζα ελάχιστα για το επάγγελμα. Δεν ήξερα καν ότι υφίσταται σαν επάγγελμα. Το ξεκίνησα σαν χόμπι. Όσο περισσότερα διάβαζα, όσο περισσότερα μάθαινα, όσο περισσότερο ασχολούμουν, τόσο περισσότερο κόλλαγα.
Σαν άνθρωπος είμαι ευθύς και απόλυτος, ίσως υπερβολικά απόλυτος κάποιες φορές… Για αυτό με συναρπάζει η αρχιτεκτονική φωτογράφιση, γιατί αποτελείται από απόλυτες γραμμές, από συμμετρία, από κανόνες τους οποίους όμως κάποιες φορές χρειάζεται να σπάσεις για να κάνεις την διαφορά. Στην αρχιτεκτονική φωτογράφιση έχεις να κάνεις με κάτι σταθερό, διαχρονικό, απαράμιλλο. Είναι μια μορφή τέχνης μέσα από την οποία αναδεικνύεις μια άλλη μορφή τέχνης, αυτή της αρχιτεκτονικής. Για εμένα η αρχιτεκτονική φωτογράφιση ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι πρωτίστως το χόμπι μου, και στην συνέχεια επάγγελμα. Αυτό άλλωστε συμβαίνει και με όλες τις μορφές τέχνης, το κάνεις επειδή το αγαπάς και όχι για τα χρήματα που κερδίζεις από αυτό. Αν επιτρέψεις να συμβεί το αντίθετο, τότε είναι που παύεις να δημιουργείς τέχνη.
Η φωτογραφία έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές τα τελευταία χρόνια, όπως και ο εκδοτικός κλάδος. Με ποιους τρόπους αυτό έχει επηρεάσει τη δουλειά σου ως φωτογράφο;
Η έκρηξη στα social media τα τελευταία χρόνια έχει τα θετικά αλλά και τα αρνητικά της για τον κλάδο μας. Από την μια, το παραγόμενο περιεχόμενο στα social media έχει αυξηθεί απίστευτα και αυτό έχει δημιουργήσει την ανάγκη για πιο ποιοτική δουλειά από την πλευρά των δημιουργών, δηλαδή των φωτογράφων. Από την άλλη, είναι πολύ εύκολο να χαθείς μέσα σε αυτό τον ωκεανό παραγόμενου υλικού, που εκεί πάλι μπαίνει η ανάγκη να παράγεις ποιοτικό υλικό ώστε να συνεχίσεις να ξεχωρίζεις. Εμένα προσωπικά μου αρέσει αυτή πρόκληση, γιατί με βοηθάει να μην παραμένω στάσιμος, με κάνει να προσπαθώ συνεχώς να εξελίσσομαι, να βελτιώνομαι και να ανεβάζω το επίπεδο της δουλειάς μου.
Τι συμβουλή θα έδινες στους αρχιτέκτονες που θέλουν να φωτογραφίσουν τα κτίριά τους;
Κατ’ αρχάς να μην φοβηθούν να επενδύσουν στην φωτογράφιση των κτιρίων τους. Είναι ο μόνος τρόπος να προωθήσουν την δουλειά τους σωστά. Κάποιοι ίσως το θεωρούν πολυτέλεια, ή περιττά έξοδα, αλλά στην ουσία είναι μια επένδυση. Και δεν αναφέρομαι τυχαία στην αρχιτεκτονική φωτογράφιση ως επένδυση, γιατί όπως σε κάθε επένδυση δίνεις κάτι, με σκοπό να έχεις κάποιο κέρδος, το ίδιο ισχύει και σε αυτή την περίπτωση. Είναι νόμος του marketing πως όσο πιο καλά προωθήσεις το προϊόν σου, τόσο πιο εύκολα ή ακριβά θα μπορέσεις να του πουλήσεις. Τα χρήματα που επενδύει κάποιος στην αρχιτεκτονική φωτογράφιση, του αποφέρουν περισσότερα κέρδη γιατί μπορεί να προωθήσει την δουλειά του σωστά, και η απήχηση που θα έχει είναι πολύ μεγαλύτερη.
Ψάξτε, κάντε έρευνα αγοράς, συγκρίνεται τιμές και ποιότητα. Δείτε το στυλ του κάθε φωτογράφου και οραματιστείτε πως θα είναι οι φωτογραφίες του δικού σας κτιρίου. Εμπιστευτείτε έναν εξειδικευμένο φωτογράφο αρχιτεκτονικής γιατί μόνο αυτός ξέρει πως να αναδείξει ένα κτίριο. Σε τελική ανάλυση, μόνο κερδισμένοι θα είστε από μια τέτοια φωτογράφιση.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις ως φωτογράφος αρχιτεκτονικής;
Πρόκληση είναι ο ίδιος ο ρόλος του φωτογράφου αρχιτεκτονικής. Επίσης, το γεγονός πως πολύς κόσμος, όπως και εγώ μέχρι πριν λίγα χρόνια, δεν γνωρίζει την ύπαρξη του επαγγέλματος του φωτογράφου αρχιτεκτονικής και το συγχέει με τα υπόλοιπα είδη φωτογράφων. Κατά καιρούς για παράδειγμα, δέχομαι τηλεφωνήματα από κάποιον ο οποίος θέλει φωτογραφίες για έκδοση ταυτότητας, ή διπλώματος οδήγησης. Είναι σαν να πηγαίνεις σε έναν ηλεκτρολόγο αυτοκινήτων και να ζητάς να σου αλλάξει μια πρίζα, με το σκεπτικό ότι και αυτός είναι ηλεκτρολόγος.
Πιστεύω ότι αν γίνει ευρέως γνωστή η διαφορά αυτή και ο ρόλος του, θα γίνει πιο ξεκάθαρη και η χρησιμότητα του φωτογράφου αρχιτεκτονικής. Στο εξωτερικό για παράδειγμα, και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αυτός ο ρόλος είναι ξεκάθαρος. Για αυτό τον λόγο ο κόσμος αντιλαμβάνεται πόσο χρειάζεται τον φωτογράφο αρχιτεκτονικής και πόσο μεγάλο ρόλο παίζει στην προώθηση ενός ακινήτου, είτε αυτό είναι προς πώληση είτε προς ενοικίαση. Δυστυχώς στην Ελλάδα, είμαστε λίγο πίσω σε αυτό τον τομέα, και αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι άργησε να καθιερωθεί σαν επάγγελμα και να γίνει αυτός ο σαφής διαχωρισμός.
Σε ποιο βαθμό ερευνάς ή διερευνάς ένα κτίριο πριν το φωτογραφίσεις;
Θεωρώ ότι δεν νοείται αρχιτεκτονική φωτογράφιση χωρίς διερεύνηση και κατάρτιση χρονοδιαγράμματος. Ο φωτογράφος αρχιτεκτονικής πρέπει να είναι ταυτόχρονα μετεωρολόγος, αστρονόμος, μαθηματικός και φωτογράφος και πολλά άλλα.
Για παράδειγμα, παίζει μεγάλο ρόλο ο καιρός. Βλέποντας ένα κτίριο, πρέπει να κρίνω αν θέλω να το φωτογραφίσω με σύννεφα ή με καθαρό ουρανό, σούρουπο, αυγή ή μεσημέρι. και ούτω καθ’ εξής. Επίσης λαμβάνω υπόψη την εποχή του χρόνου για να υπολογίσω την κλίση με την οποία ο ήλιος θα μπαίνει μέσα από το παράθυρο του κάθε δωματίου. Ή την ώρα που θα φωτογραφίσω τον κάθε χώρο του ακινήτου, για να υπολογίσω τι σκιά θέλω να δημιουργεί στον χώρο, να δω πως το φως τονίζει τις υφές σε έναν τοίχο ή τι αντανακλάσεις μπορώ να δημιουργήσω. Το κάθε ένα από αυτά παίζει μεγάλο ρόλο στο τι θέλεις να αναδείξεις από έναν χώρο, και πάνω από όλα, τι είδους συναισθήματα θα δημιουργήσεις σε αυτόν που βλέπει την φωτογραφία.
Έχεις κάποια αγαπημένη εικόνα ή σειρά που έχεις φωτογραφίσει πρόσφατα;
Αν και έχω φωτογραφίσει αρκετά εκπληκτικά ακίνητα με ιδιαίτερη σημασία και ομορφιά, οι λήψεις που ξεχωρίζω είναι συνήθως αυτές που έχω τραβήξει σε διακοπές. Δεν θα ξεχάσω το τελευταίο μου ταξίδι στο εξωτερικό πριν την πανδημία COVID-19, που ήταν στην Στοκχόλμη. Μια πόλη κόσμημα από άποψη αρχιτεκτονικής! Είναι σαν την παιδική χαρά του φωτογράφου: όπου και να στρέψεις το βλέμμα σου θα δεις ένα καταπληκτικό κτίριο. Να φανταστείτε ότι εδώ και 2 χρόνια, έχω σαν φόντο στον υπολογιστή μου μια φωτογραφία από μια γειτονιά της Στοκχόλμης γιατί μου αρέσουν οι μνήμες που μου ξυπνάει.
Όμως, η φωτογραφία που θα επέλεγα ως αγαπημένη μου αυτή την περίοδο είναι από το τελευταίο μου ταξίδι στην Αθήνα. Είχα προγραμματίσει να επισκεφθούμε το Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και είχα σχεδιάσει στο μυαλό μου τις φωτογραφίες που ήθελα να τραβήξω. Θεωρώ πως το κτίριο του ιδρύματος είναι ένα θαύμα αρχιτεκτονικής, με απίστευτες γραμμές και επιβλητικό μέγεθος. Είναι ένα περιβαλλοντικά βιώσιμο κτίριο το οποίο αποτελεί πρότυπο για το πως θα κατασκευάζονται τα κτίρια στο μέλλον.
Πώς χρησιμοποιείς τα social media ως εργαλείο για την επικοινωνία της δουλειάς σου;
Τα social media ήταν εκείνα που με βοήθησαν να κάνω την τέχνη μου γνωστή. Από τα πιο όμορφα συναισθήματα που βιώνω, και αποτελούν μια επιβράβευση της δουλειάς μου, είναι όταν δίνω σε κάποιον την κάρτα μου, βλέπει ότι το Instagram Profile μου είναι το chania.photography και η επόμενη φράση του είναι «δικό σου είναι το chania.photography; Σε ξέρω, σε ακολουθώ. Κάνεις πολύ καλή δουλειά». Τα social media σε βοηθάνε να ξεπεράσεις τα όρια ενός νομού, ενός νησιού ή μιας χώρας. Το κοινό σου μπορεί να βρίσκεται παντού στον κόσμο, κυριολεκτικά. Ακόμα και αν θεωρείς ότι δεν είναι δυνητικά πελάτες σου, μπορούν να σου ανοίξουν πόρτες που ίσως να μην γνώριζες καν ότι υπάρχουν.
Για παράδειγμα, πριν λίγο καιρό έλαβα ένα μήνυμα στο Instagram από μια εταιρεία του εξωτερικού που μου ζητούσε να συνεργαστούμε σε ένα project το οποίο πραγματικά με εξέπληξε. Ήθελαν μια συγκεκριμένη ημερομηνία να βρίσκομαι στο αεροδρόμιο που μου υπέδειξαν για να φωτογραφίσω ένα πολύ εξειδικευμένο αεροπλάνο. Όλο αυτό, αυτή η επαφή και το πως με ανακάλυψαν, δεν είναι αποτέλεσμα απλώς του «κάνω καλά την δουλειά», αλλά χρειάζεται να ξέρεις να χειρίζεσαι σωστά το κομμάτι social media ώστε να προβάλλεις σωστά την καλή δουλειά που ήδη κάνεις.
