Είναι όπως ακριβώς τον περιμένεις: Προσιτός και χαμογελαστός. Έτσι ακριβώς με υποδέχτηκε στο καμαρίνι του, στην «Ιερά Οδό» όπου εμφανίζεται αυτό το χειμώνα μαζί με την Έλενα Παπαρίζου και τον Μάνο Πυροβολάκη και που, για μια ακόμα χρονιά, δίνει τον καλύτερό του εαυτό μέσα από ένα καταπληκτικό πρόγραμμα.
Η συνέντευξη είχε προγραμματιστεί μόλις μερικές ημέρες πριν και φαινομενικά οι συνθήκες δεν ήταν και οι ευνοϊκότερες πιθανές. Εκείνο το βράδυ εγώ είχα μόλις φτάσει από το αεροδρόμιο, εκείνος είχε μόλις ολοκληρώσει τα γυρίσματα, ή μάλλον κάποιες από τις σκηνές, του νέου του video clip και ήταν το ίδιο βράδυ που έπαιζε ο Ολυμπιακός με τη Μπενφίκα, εκείνος ο αγώνας στον οποίο ο Ολυμπιακός είχε νικήσει 5-1.
Τον βρίσκω λοιπόν να ξεβάφεται και να παρακολουθεί τον αγώνα, λίγο κουρασμένος αλλά χαμογελαστός και απόλυτα ευγενής. Δεν διστάζει να κλείσει την τηλεόραση και, μετά από μια χαλαρή κουβεντούλα, να δηλώσει έτοιμος να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη με την οποία αποφασίζω να τον γυρίσω αρκετά χρόνια πίσω….
Θυμάστε τον πρώτο δίσκο που ηχογραφήσατε;
Και βέβαια τον θυμάμαι! Είναι όπως ο πρώτος έρωτας! Ήταν το 1982, είχε τον τίτλο «Λέω» και περιείχε 12 τραγούδια σε μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους του Ατραϊδη Βασιλόπουλου. Είχε κυκλοφορήσει από μια δισκογραφική εταιρία στη Θεσσαλονίκη, τη Σαλόνικα.
Τι θυμάστε πιο έντονα από εκείνη την περίοδο της ηχογράφησης;
Θυμάμαι καταρχήν ότι στη φωτογράφηση ήθελε ο διευθυντής της εταιρίας να βάλω γραβάτα! Εγώ αντέδρασα από την πρώτη στιγμή, δεν έβαλα, ήρθαμε σε ρήξη και ήταν η πρώτη διαφωνία που είχαμε!
Έγινε το δικό σας τελικά;
Ναι, αν και δεν το είδα έτσι. Δεν σκέφτηκα ότι ήθελα να «περάσει το δικό μου». Απλά δεν ήθελα να φορέσω γραβάτα.
Ακολουθείτε πάντα την άποψή σας στη δουλειά;
Ε, ναι. Δεν με πιέζει κανένας. Ιδιαίτερα σε ότι έχει να κάνει με τις επιλογές των τραγουδιών, είναι εξολοκλήρου δικό μου θέμα και δική μου ευθύνη. Είναι άσχημο πράγμα να σε βάζουν να λες πράγματα που δεν θέλεις. Όχι ότι εγώ πάντα διαλέγω και κάνω και λέω το σωστό. Έχω κάνει λάθη και θα κάνω κι άλλα, άνθρωπος είμαι. Σημασία έχει να τα εντοπίζουμε τα λάθη μας και να διορθωνόμαστε όσο γίνεται μέσα από αυτά. Εγώ ακολουθώ το ένστικτό μου πάντα. Πάντα κάνω αυτό που μου λέει!
Ήταν δύσκολη η πορεία μέχρι την πρώτη δισκογραφική σας δουλειά;
Τίποτα δεν είναι εύκολο αλλά και τίποτα δεν είναι δύσκολο όταν αγαπάς αυτό που κάνεις. Αυτό είναι κάτι που το πιστεύω ακράδαντα.
Ήταν μια εύκολη απόφαση να ασχοληθείτε με το τραγούδι;
Είχα και συνεχίζω να έχω ένα καλό φίλο, ο οποίος από μικρός, 15-16 χρονών, έπαιζε μπουζουκάκι. Αυτός βέβαια έγινε επαγγελματίας πιο νωρίς από εμένα και κάποια στιγμή που πήγα να τον δω στη Ρόδο, με ανέβασε στην πίστα για να πω ένα – δυο τραγούδια. Φαίνεται πως τους άρεσα και μου έκαναν πρόταση. Έτσι ξεκίνησα, από τη Ρόδο, το καλοκαίρι του 1972 και ακριβώς 10 χρόνια μετά μπήκα στη δισκογραφία με τον πρώτο μου δίσκο.
Και φτάσαμε 36 χρόνια μετά, και 26 χρόνια μετά την πρώτη δισκογραφική δουλειά, στο σήμερα με ένα νέο cd…
Ναι, στο οποίο συναντάω για τέταρτη φορά τον Γιώργο Θεοφάνους, μετά τον «Παλιόκαιρο», το «Ο δικός μου ο δρόμος» και το «Στα υπόγεια είναι η θέα». Η καινούργια δουλειά λέγεται «Μια νύχτα ζόρικη» ο Γιώργος γράφει τη μουσική σε όλα τα τραγούδια και συγχρόνως τους στίχους σε 4. Τους στίχους των υπόλοιπων τραγουδιών υπογράφουν ο Θάνος Παπανικολάου, ο Κώστας Φασουλάς, ο Μάνος Ελευθερίου και ο Ανδρέας Νεοφυτίδης.
Δεν έγινα τραγουδιστής για να γίνω φίρμα. Δεν μου χρωστούσε κανένας τίποτα. Εγώ απλώς τραγουδούσα και πραγματικά μου αρκούσε αυτό. Πέρα από αυτό, έλεγα αν έρθει η επιτυχία καλώς να έρθει. Αν δεν έρθει όμως, πάλι καλά θα είμαι, πάλι ευτυχισμένος θα είμαι.
Δεν είμαι από τους ανθρώπους που κάνουν τα πάντα για να ανέβουν και μετά φοράνε μαύρα γυαλιά και καπέλο για να μην τους αναγνωρίζουν. Μια χαρά τη χαίρομαι και την απολαμβάνω τη δημοσιότητα και χαίρομαι όταν με σταματάνε στο δρόμο ή μου φωνάζουν «Γεια σου Πασχαλάρα»…
Δεν μου έβαλε κανένας το πιστόλι στον κρόταφο για να γίνω τραγουδιστής. Αν κάποιοι νιώθουν ότι κουράζονται από αυτή τη δουλειά, ας δοκιμάσουν και την οικοδομή να δουν τι ξεκούραστα που είναι!
Στην αρχή λοιπόν ήμουν κάθετος και έλεγα στην κόρη μου πως δεν γίνεται να γίνει τραγουδίστρια γιατί οι τραγουδίστριες έχουν δύο πόδια. Μα κι εγώ δύο πόδια έχω μου έλεγε και εγώ της απαντούσα ναι, αλλά το ένα θα στο κόψω.
Επειδή εγώ δεν είμαι μουσικός, δεν έχω μουσική κατάρτιση, λειτουργώ επιλέγοντας ό,τι ακούσω και αγγίξει την ψυχούλα μου. Σύμφωνα με το λεγόμενο «δερμόμετρο», το να σου σηκώνεται δηλαδή η τρίχα, κάπως έτσι επιλέγω τα τραγούδια μου.
Έχετε κάνει πολύ μεγάλες επιτυχίες με τον Γιώργο Θεοφάνους…
Πάνω απ’ όλα είμαστε φίλοι με τον Γιώργο. Από την άλλη, στο επαγγελματικό κομμάτι, τον εμπιστεύομαι απόλυτα. Η πορεία του μέχρι τώρα, εξάλλου, και τα πανέμορφα τραγούδια που έχει γράψει έχουν δείξει ξεκάθαρα ποιός είναι. Λογικό είναι λοιπόν να συνεργαστούμε ακόμα μια φορά και ίσως και άλλη μια και άλλες πολλές ακόμα!
Είναι βασική προϋπόθεση για εσάς να ταιριάζετε με τον άνθρωπο με τον οποίο συνεργάζεστε;
Θα έλεγα απλά ότι είναι λογικό να ξέρει ο συνθέτης τη ζωή σου, τα βιώματά σου και μετά να γράψει για σένα. Θεωρώ πολύ τυχερό τον εαυτό μου για αυτόν ακριβώς το λόγο. Γιατί με τους συνθέτες οι οποίοι έγραψαν για μένα, γνωριζόμασταν, είμασταν και καλοί φίλοι, όπως με τον Χρήστο τον Νικολόπουλο, ο οποίος μου έχει δώσει πάρα πολλά τραγούδια, με τον Μάριο Τόκα, με τον Γιώργο Θεοφάνους, είναι πάρα πολλοί.
Όταν πρωτοξεκινήσατε είχατε φανταστεί την πορεία που ακολούθησε;
Όχι, με τίποτα. Όσο αισιόδοξος και αν ήμουν, δεν μπορούσα με τίποτα να φανταστώ τη συνέχεια. Καταρχήν θα ήθελα να πω πως δεν έγινα τραγουδιστής για να γίνω φίρμα. Δεν μου χρωστούσε κανένας τίποτα. Εγώ απλώς τραγουδούσα και πραγματικά μου αρκούσε αυτό. Πέρα από αυτό, έλεγα αν έρθει η επιτυχία καλώς να έρθει. Αν δεν έρθει όμως, πάλι καλά θα είμαι, πάλι ευτυχισμένος θα είμαι.
Σήμερα οι νέοι τραγουδιστές δεν έχουν αυτή την πιο χαλαρή στάση και αγχώνονται υπερβολικά μέχρι να κάνουν την πρώτη επιτυχία αλλά και μετά από αυτήν…
Όλοι οι άνθρωποι είμαστε κάπως έτσι φτιαγμένοι, να αγχωνόμαστε ακόμα με το τίποτα. Αυτό από την άλλη δεν είναι και ιδιαίτερα κακό. Καλό είναι και το άγχος όταν μεταφράζεται σε υπευθυνότητα και αγάπη για αυτό που κάνεις.
Σας χαρακτηρίζουν ως τον καλύτερο λαϊκό τραγουδιστή των ημερών μας…
Αυτός είναι ένας τίτλος τον οποίο καταρχήν δεν δέχομαι. Δεν είμαι ο καλύτερος τραγουδιστής. Υπάρχουν πολλοί καλύτεροι ή τέλος πάντων καλοί τραγουδιστές που δίνουν ο καθένας αυτό που μπορεί.
Οι νέοι τραγουδιστές θέλουν όλοι να συνεργαστούν μαζί σας. Εσείς απ’ την πλευρά σας με ποιον θα θέλατε να συνεργαστείτε;
Κατά καιρούς υπήρξαν πολλοί τραγουδιστές με τους οποίους θα ήθελα να συνεργαστώ, Επίσης έχω ζηλέψει πάρα πολύ κάποιους συναδέλφους που έχουν πει πολύ όμορφα τραγούδια. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν τραγουδάω μόνο δικά μου τραγούδια στους χώρους που εμφανίζομαι. Πάντα διαλέγω να πω και τραγούδια άλλων συναδέλφων που έχω αγαπήσει.
Τι πρέπει να έχει ένας νέος καλλιτέχνης για να έχει διάρκεια;
Εδώ δεν χωράει συμβουλή γιατί δεν υπάρχει συνταγή, δεν μπορείς να πεις σε κάποιον να ακολουθήσει συγκεκριμένα βήματα έτσι ώστε να πετύχει. Αν μπορούσα θα τα έλεγα και στους δικούς μου ανθρώπους για να γίνουν όλοι φίρμες! Θα έλεγα, ίσως, ότι το ένστικτο, η αγάπη για αυτό που κάνεις και φυσικά η πολλή δουλειά είναι κάποιοι βασικοί παράγοντες αλλά σίγουρα όχι η συνταγή.
Τι λέτε στην κόρη σας ή στα άλλα νέα παιδιά που σας ζητάνε συμβουλές;
Στην κόρη μου έχω το δικαίωμα να αγριέψω και λίγο, αν και στη δική της την περίπτωση δεν ήθελα στην αρχή να ακολουθήσει αυτό το δρόμο, ήμουν κάθετος ως προς αυτό. Την έχω προετοιμάσει ότι η δουλειά αυτή έχει μια χαρά και χίλιες πίκρες, θέλει γερό στομάχι και πολύ μεγάλο αγώνα. Στην αρχή λοιπόν ήμουν κάθετος και της έλεγα πως δεν γίνεται να γίνεις τραγουδίστρια γιατί οι τραγουδίστριες έχουν δύο πόδια. Μα κι εγώ δύο πόδια έχω μου έλεγε και εγώ της απαντούσα ναι, αλλά το ένα θα στο κόψω! Βέβαια, όταν ενηλικιώθηκε και είδα πως διαθέτει και κάποιο ταλέντο, την άφησα να βρει την τύχη της…
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί επηρεάζει τις επιλογές του;
Πιστεύω πως ναι. Όλα τα παιδιά θέλουν να μοιάσουν λίγο – πολύ στους γονείς τους, τα αγόρια πολύ συχνά θέλουν να ακολουθήσουν το επάγγελμα του πατέρα, κάτι που συμβαίνει σε όλα τα επαγγέλματα. Δεν ξέρω πόσο καλό είναι αυτό, αλλά συμβαίνει.
Το δικό σας οικογενειακό περιβάλλον είχε σχέση με το τραγούδι;
Βεβαίως και είχε, όχι όμως επαγγελματική. Ταλέντο υπήρχε όμως και ο πατέρας και η μητέρα μου τραγουδούσαν.
Τραγουδάτε πολλά χρόνια και τα περισσότερα από αυτά είσαστε μέσα στη νύχτα. Θεωρείτε ότι έχει δυσκολίες;
Και πάλι θα έλεγα ότι ακόμα και σε αυτό το κομμάτι της νύχτας που θεωρείται δύσκολο, στην ουσία ισχύει το ίδιο πράγμα: Τίποτα δεν είναι εύκολο και τίποτα δεν είναι δύσκολο. Εγώ θεωρώ τον εαυτό μου μια χαρά ευτυχισμένο γιατί έκανα αυτό που αγαπάω και παράλληλα συντηρούσα και την οικογένειά μου. Φυσικά και υπάρχουν δυσκολίες όπως σε όλους τους κλάδους και μόνο η αγάπη για αυτό που κάνεις μπορεί να τις νικήσει. Εξάλλου δεν μπορείς να τις προβλέψεις, μόνο να τις ξεπεράσεις με καλή διάθεση και με αντοχές!
Η διασκέδαση πολλοί λένε ότι έχει αλλάξει σε σχέση με παλιότερα…
Εγώ θα πω ότι κάθε εποχή έχει την ομορφιά της και τις δυσκολίες της. Πιστεύω πως τώρα τα πράγματα είναι πιο εύκολα, καταρχήν γιατί ο κόσμος τώρα είναι πιο ήρεμος. Τότε, ας πούμε, δουλεύαμε σε μαγαζιά, σε σκυλάδικα που έσπαγαν πιάτα και από αυτή την άποψη θα έλεγα ότι τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα τότε για τους τραγουδιστές. Όσο πάει όμως ο κόσμος εξελίσσεται, είναι τα πράγματα πιο καλά για εμάς.
Η διασκέδαση όμως δεν ήταν πιο αυθεντική παλιότερα;
Μπα, δεν θα το έλεγα. Ο τρόπος εκδήλωσης ίσως να διέφερε.
Η πολυσυζητημένη οικονομική κρίση δείχνει να επηρεάζει τη νύχτα;
Σαφέστατα την επηρεάζει και όχι μόνο τη νύχτα βέβαια. Θα έλεγα ότι το πρώτο πράγμα που επηρεάζει είναι ο λαός, οι οικογένειες. Με όλη αυτή την τρομερή ακρίβεια είναι λογικό να υπάρχουν επιπτώσεις σε όλα τα επαγγέλματα. Θέλω να ελπίζω ότι θα ξεπεραστεί το πρόβλημα και ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες.
Σας αγχώνει κάθε φορά το επόμενο δισκογραφικό σας βήμα, τα τραγούδια που θα διαλέξετε;
Ναι, βέβαια. Ποτέ δεν επιλέγεις τα τραγούδια που θα πεις ανεύθυνα, δεν λες αντε πάμε τώρα να πούμε κάποια τραγούδια. Αλλά επειδή εγώ δεν είμαι μουσικός, δεν έχω μουσική κατάρτιση, λειτουργώ επιλέγοντας ό,τι ακούσω και αγγίξει την ψυχούλα μου. Σύμφωνα με το λεγόμενο «δερμόμετρο», το να σου σηκώνεται δηλαδή η τρίχα, κάπως έτσι επιλέγω τα τραγούδια μου.
Βρίσκετε πιο δύσκολα σήμερα καλά τραγούδια;
Νομίζω ότι σε όλες τις εποχές υπάρχουν καλά και κακά τραγούδια αν και, εδώ που τα λέμε, το καλό και το κακό είναι υποκειμενικά στην προκειμένη περίπτωση. Μπορεί αυτό που είναι καλό για μένα να μην αρέσει σε σένα. Αυτό που έχω σαν αρχή είναι να διαλέγω τραγούδια που θα αρέσουν σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, να καλύψω ένα ευρύτερο φάσμα.
Ένας καλλιτέχνης αισθάνεται μεγαλύτερη σιγουριά όταν συνεργάζεται με έναν καταξιωμένο συνθέτη;
Βέβαια, παίζει ρόλο η πορεία του καθενός, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νέοι που γράφουν πολύ όμορφα τραγούδια.
Τους δίνονται ευκαιρίες;
Βεβαίως! Κατά καιρούς έχω τραγουδήσει κι εγώ τραγούδια νέων συνθετών. Και με τον Γιώργο Θεοφάνους το ίδιο είχε γίνει. Το πρώτο λαϊκό τραγούδι που είχε γράψει ήταν ο Παλιόκαιρος. Ο Φοίβος, επίσης, μου είχε δώσει τον «Άστατο». Και οι δυο τους ήταν νέοι συνθέτες όταν τραγούδησα τα τραγούδια τους.
Η δημοσιότητα σας έχει “δυσκολέψει” καθόλου;
Δεν νομίζω ότι η δημοσιότητα έχει δυσκολίες από μόνη της. Εγώ πάλι, σε καμία περίπτωση δεν είμαι από τους ανθρώπους που κάνουν τα πάντα για να ανέβουν και μετά φοράνε μαύρα γυαλιά και καπέλο για να μην τους αναγνωρίζουν. Μια χαρά τη χαίρομαι και την απολαμβανω τη δημοσιότητα και χαίρομαι όταν με σταματάνε στο δρόμο ή μου φωνάζουν «Γεια σου Πασχαλάρα» και «Γεια σου δικέ μας» και τέτοια. Πολύ ωραία είναι όλα αυτά. Μην ξεχνάμε όμως ότι είναι και πιο εύκολο το να φτάσεις κάπου από το να κρατηθείς. Στο να κρατηθείς είναι η δυσκολία. Μην τύχει και πεις, εντάξει, έφτασα εδώ που έφτασα και δεν έχω ανάγκη κανέναν. Είναι μεγάλο λάθος αυτό γιατί το πιο δύσκολο πράγμα είναι να κρατηθείς, να έχεις διάρκεια.
Παρόλα αυτά έχουμε δει καλλιτέχνες να επηρεάζονται αρνητικά από τη δημοσιότητα. Είναι πιο εύκολο να συμβεί αυτό στους νέους καλλιτέχνες;
Είναι όντως πολύ πιο εύκολο και, να σου πω την αλήθεια, μέχρι ένα σημείο είναι και λογικό. Ένα παιδάκι, για παράδειγμα, το οποίο δεν το ήξερε κανείς και έχει τύχει ξαφνικά μεγάλης αναγνωρισιμότητας, και βλέπει ότι παίρνει αρκετά χρήματα, ότι τον χειροκροτάνε, τον αναγνωρίζουν στο δρόμο κλπ, λογικό είναι να παρασυρθεί. Σε καμία περίπτωση φυσικά δεν λέω ότι το επικροτώ, απλά λέω ότι είναι πολύ εύκολο να συμβεί στην περίπτωση που η δημοσιότητα έρχεται ξαφνικά, όταν είναι μεγάλη κι εσύ μικρός. Ακριβώς σε εκείνο το σημείο χρειάζεται να είσαι δυνατός, να είσαι τραγουδιστής μόνο πάνω στην πίστα και κάτω από αυτήν να είσαι ο εαυτός σου. Να είσαι ο εαυτός σου και μόνο για να μην χάσεις… τον εαυτό σου!
Έχετε νιώσει να σας κουράζει η νύχτα;
Όχι γιατί, πάνω απ’ όλα, είναι επιλογή μου. Δεν μου έβαλε κανείς το πιστόλι στον κρόταφο για να γίνω τραγουδιστής. Αυτό ισχύει για μένα. Αν τώρα κάποιος άλλος νιώθει ότι κουράζεται από αυτή τη δουλειά, ας δοκιμάσει και την οικοδομή να δει τι ξεκούραστα που είναι!
Σας λείπει κάτι από το παρελθόν; Νοσταλγείτε κάτι;
Όχι, γιατί εγώ δεν έχω ξεφύγει από τις αρχές μου και από τις παλιές μου συνήθειες. Τους ίδιους παιδικούς φίλους έχω, στο ίδιο καφενείο πηγαίνω και παίζω πρέφα, δεν είμαι άνθρωπος που κάνει δημόσιες σχέσεις και δεν κάνω εύκολα φιλίες. Αντίθετα, κρατάω τις παλιές μου συνήθειες και τους παλιούς μου φίλους.
Μένετε καθόλου στη Θεσσαλονίκη;
Βεβαίως! Τον περισσότερο χρόνο.
Εκτός από την κόρη σας, τη Γιάννα, έχετε ένα ακόμα παιδί…
Ναι, έχω την κόρη μου, τον γιο μου και δύο εγγονάκια. (μου τα δείχνει σε μια φωτογραφία στον τοίχο).
Φαντάζομαι το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου θα περιστρέφεται γύρω από αυτά…
Βέβαια! Και τον ελεύθερο χρόνο μου αλλά και τις ώρες που δουλεύω, το μυαλό και η ψυχή μου είναι στη Θεσσαλονίκη. Είναι στο σπίτι που έχω εκεί, ένα αγροτόσπιτο όπου μου αρέσει πολύ να περνάω το χρόνο μου και να ασχολούμαι με τον κήπο.
Τι σας ενοχλεί περισσότερο σήμερα στη χώρα μας;
Πολλά πράγματα με ενοχλούν αλλά δεν είμαι εγώ αυτός που θα αλλάξει την Ελλάδα, δεν μπορώ να το κάνω.
Υπάρχουν παραδείγματα από τον καλλιτεχνικό χώρο που στρέφονται στην πολιτική και ο κόσμος δείχνει να τους προτιμάει, να τους ψηφίζει. Σας έχει περάσει ποτέ από το μυαλό κάτι τέτοιο;
Όχι βέβαια, καμία σχέση. Ξέρεις, το κακό εδώ με μας τους Έλληνες είναι ότι όλοι τα ξέρουμε όλα. Δεν είναι έτσι. Κανονικά θα έπρεπε να είναι ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση.
Αν δεν γινόσασταν τραγουδιστής τι επαγγελματική πορεία πιστεύετε ότι θα είχατε ακολουθήσει;
Κοίταξε, εγώ δεν γεννήθηκα τραγουδιστής. Πιο πριν σου είπα ότι όποιος κουράζεται στη νύχτα ας πάει στην οικοδομή. Έχω δουλέψει στην οικοδομή, ήμουν τεχνίτης γύψινων ειδών, ήμουν και επιπλοποιός, έκανα και πολλές άλλες δουλειές…
Έχετε κάποιο όνειρο ή καποια μεγάλη επιθυμία;
Δεν έβαζα ποτέ στόχους, έτσι όπως το εννοείς. Σε όλη μου τη ζωή ήμουν χύμα, όπως έρθουν τα πράγματα… Δεν ζητάω πολλά, δεν έχω μεγάλες απαιτήσεις από τους άλλους, ούτε και από τον εαυτό μου.
